Η ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΚΑΙ Η ΣΥΝΗΘΗΣ ΔΙΑΜΟΝΗ

Η σημασία τους και η διαφορά τους

Ορέστης Σεϊμένης - Αλεξάνδρα Γεράγγελου

H παραπάνω διάκριση αφορά μόνο τα φυσικά πρόσωπα.

Ο φορολογικός κάτοικος και οι 183 ημέρες

O νόμος 4172/2013 στο άρθρο 4 ορίζει ότι ένα φυσικό πρόσωπο είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδος, όταν:

α) έχει στην Ελλάδα τη μόνιμη ή κύρια κατοικία του ή τη συνήθη διαμονή του ή το κέντρο των ζωτικών του συμφερόντων ήτοι τους προσωπικούς ή οικονομικούς ή κοινωνικούς ή επαγγελματικούς δεσμούς του, ή:

β) είναι προξενικός, διπλωματικός ή δημόσιος λειτουργός παρόμοιου καθεστώτος ή δημόσιος λειτουργός παρόμοιου καθεστώτος ή δημόσιος υπάλληλος που έχει την ελληνική ιθαγένεια και υπηρετεί στην αλλοδαπή.

γ) έχει φυσική παρουσία στην Ελλάδα για χρονικό διάστημα πάνω από 183 ημέρες το έτος, συνεχόμενα ή διακεκομμένα, είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας για το φορολογικό έτος στη διάρκεια του οποίου συμπληρώνεται η δωδεκάμηνη περίοδος.

Α. Η Φορολογική Κατοικία όπως είπαμε είναι το μόνιμο κέντρο των ζωτικών συμφερόντων και ο τόπος των σχέσεων του φορολογούμενου- πολίτη, δηλαδή των κοινωνικών, των οικογενειακών και των επαγγελματικών του συμφερόντων (και εκεί που υπάρχει η φορολογική κατοικία, θα υπάρχει και περιουσία ή εισόδημα).

Σύμφωνα με τα όσα ορίζουν οι οδηγίες  του Ο.Ο.Σ.Α., η Φορολογική Κατοικία EYΡΙΣΚΕΤΑΙ εκεί που παράγει τα φυσικά και τα οικονομικά του συμφέροντα ο πολίτης, ή εκεί που παράγει, που δημιουργεί το εισόδημά του.

Δηλαδή: Εάν έχω την φορολογική μου κατοικία στην Ελλάδα τι σημαίνει αυτό;

Σημαίνει ότι :

• έχω τα οικονομικά μου συμφέροντά στην Ελλάδα.

• Έχω την υποχρέωση να υποβάλλω την ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗ μου ΔΗΛΩΣΗ στην Ελλάδα .

• Πρέπει να δηλώσω το παγκόσμιο εισόδημά μου στην Ελλάδα

Μία μόνο φορολογική κατοικία

Ένα φυσικό πρόσωπο που έχει την υπηκοότητα ενός κράτους και κατοικεί σε άλλο κράτος, πρέπει να έχει μια μόνο φορολογική κατοικία: Δηλαδή μπορεί να έχει μόνο μία κυρία-φορολογική κατοικία στον τόπο της κύριας και μόνιμης εγκατάστασής του. Δεν μπορεί δηλαδή να έχει συγχρόνως περισσότερες από μία κύριες-φορολογικές κατοικίες σε δύο Κράτη ( 51-56 A.K. )

Ειδικότερα, το άρθρο 51 του Αστικού Κώδικα ορίζει, ότι: «το πρόσωπο έχει φορολογική κατοικία τον τόπο της κύριας και μόνιμης εγκατάστασής του. Κανένας δε μπορεί να έχει συγχρόνως περισσότερες από μια φορολογικές κατοικίες»

Μπορώ να αλλάξω την φορολογική κατοικία μου;
Σύμφωνα με την διάταξη του άρθρου 52 ΑΚ ορίζεται ότι: «η κατοικία διατηρείται, ωσότου αποκτηθεί νέα».

Αλλαγή κριτηρίων. Τα δικαιολογητικά

Στην τελευταία, μέχρι στιγμής, εγκύκλιο του Υπουργείου των Οικονομικών  ΠΟΛ.1201/2017 άλλαξαν τα κριτήρια για την απόκτηση της φορολογικής κατοικίας.

Συγκεκριμένα:

Στην παράγραφο (γ) της προηγούμενης ΠΟΛ.1058/18.3.2015 (η οποία καταργήθηκε με την ΠΟΛ.1201/2017) ήταν διατυπωμένη η φράση:

« …Σε περίπτωση που δεν είναι δυνατή η προσκόμιση κάποιων από τα ανωτέρω δικαιολογητικά από την αρμόδια φορολογική αρχή, τότε απαιτείται βεβαίωση από οποιαδήποτε άλλη δημόσια ή δημοτική ή άλλη αναγνωρισμένη αρχή με την οποία θα αποδεικνύεται ο ισχυρός δεσμός (κέντρο ζωτικών συμφερόντων) του φυσικού προσώπου με το άλλο κράτος.»,

Όμως στην παρ. 2γ της ΠΟΛ.1201/2017 ορίζεται πλέον ότι :
«Σε περίπτωση που δεν είναι δυνατή η προσκόμιση κάποιων από τα ανωτέρω δικαιολογητικά, υπό α' ή β', επειδή αποδεδειγμένα η αλλοδαπή φορολογική αρχή δεν τα εκδίδει, τότε απαιτείται βεβαίωση από οποιαδήποτε άλλη δημόσια ή δημοτική ή άλλη αναγνωρισμένη αρχή, με την οποία θα αποδεικνύεται η μόνιμη και σταθερή εγκατάσταση του προσώπου αυτού στο άλλο κράτος.
Από την σύγκριση των δύο κειμένων φαίνεται ότι παρελήφθη η φράση: «θα αποδεικνύεται ο ισχυρός δεσμός (κέντρο ζωτικών συμφερόντων) του φυσικού προσώπου με το άλλο κράτος.» και προσετέθη η φράση: «θα αποδεικνύεται η μόνιμη και σταθερή εγκατάσταση του προσώπου αυτού στο άλλο κράτος.»

Εύλογη είναι λοιπόν τα κάτωθι ερωτήματα.

- Η «μόνιμη και σταθερή εγκατάσταση», είναι συνυφασμένη με τα ζωτικά συμφέροντα του φορολογούμενου μετά την ΠΟΛ.1201/2017, η όχι; 

- Εάν Ναι, είναι αυτό είναι αρκετό χωρίς να προσκομίζονται άλλα δικαιολογητικά για τα «ζωτικά συμφέροντα».

ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΚΥΡΙΑ-ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΟΙ ΜΟΝΙΜΟΙ – ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ;

Από φορολογικής πλευράς όχι.

ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΟΙ ΜΟΝΙΜΟΙ – ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ;

Ναι. Οι φορολογικοί κάτοικοι εξωτερικού μπορούν να έχουν μία ή περισσότερες δευτερεύουσες κατοικίες στην Ελλάδα.
(Ν.2238/1994 άρθρο 16 παρ.1α) (έγγραφο 1039444πε/757/Α0012/13.3.2008)

Η δευτερεύουσα κατοικία του κατοίκου αλλοδαπής στην Ελλάδα θα δηλωθεί στον πίνακα 5 του εντύπου Ε1 της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος, στην ένδειξη της δευτερεύουσας κατοικίας, ακολουθώντας τις οδηγίες που δίνονται από το φυλλάδιο οδηγιών συμπλήρωσης της δήλωσης κάθε έτους.
(Ν.2238/1994 άρθρο 16 παρ.1α) (έγγραφο 1039444πε/757/Α0012/13.3.2008)

ΠΩΣ «ΒΑΠΤΙΖΕΤΑΙ» ΚΑΠΟΙΟΣ «ΚΑΤΟΙΚΟΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ»;

Για την δήλωση της φορολογικής κατοικίας πρέπει ο φορολογούμενος να έχει ορίσει Αντίκλητο ο οποίος θα υποβάλλει στο ΜΗΤΡΩΟ της ΔΟΥ :

• Αίτηση μεταβολής (έντυπο Μ0) προκειμένου να μεταφερθεί στη ΔΟΥ Κατοίκων Εξωτερικού.

• Έντυπο Μ1 για τη «Μεταβολή Ατομικών Στοιχείων».

• Έντυπο Μ7, (Δήλωση σχέσεων Φορολογουμένου)  

και θα υποβάλλει συγχρόνως τα ανάλογα δικαιολογητικά (δείτε δημοσίευσή μας στο ΤΑΧHEAVEN την 22/12/2017)

Β. H ΣΥΝΗΘΗΣ ΔΙΑΜΟΝΗ όπως είπαμε παραπάνω, προσδιορίζεται από την διάρκεια του χρόνου που βρίσκεται ένα φυσικό πρόσωπο σε μια χώρα, δηλαδή τουλάχιστον 183 συνεχόμενες ή διακοπτόμενες ημέρες τον χρόνο

Ως ημέρες παρουσίας στην Ελλάδα, λογίζονται:

Οποιαδήποτε ημέρα, κατά την διάρκεια της οποίας, όσο σύντομη είναι αυτή, ένα φυσικό πρόσωπο βρίσκεται εντός της Ελληνικής Επικρατείας :

Ημέρα άφιξης

Ημέρα αναχώρησης

Ημέρες αργιών, εορτών, διακοπών κλπ

ΕΠΟΜΕΝΩΣ: Για να θεωρηθεί κάποιος ως φορολογικός κάτοικος Ελλάδος ή εξωτερικού, θα πρέπει να έχει κατοικήσει προηγουμένως εκεί 183 τουλάχιστον ημέρες.

Η διαμονή τεκμαίρεται ως συνήθης, εκτός εάν ο φορολογούμενος προσκομίσει αποδεικτικά στοιχεία από τα οποία να προκύπτει η διαμονή του σε άλλο κράτος.

Παράδειγμα: Eάν προσκομίσει Πιστοποιητικό Φορολογικής Κατοικίας από άλλο Κράτος στο οποίο διαμένει, με το οποίο υπάρχει Σ.Α.Δ.Φ.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Η ΣΥΝΗΘΗΣ ΔΙΑΜΟΝΗ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ:

• Η φοίτηση σε Πανεπιστήμιο ή άλλη σχολή σε μια ξένη χώρα δεν σημαίνει ότι ο φοιτητής έχει συνήθη κατοικία στη χώρα αυτή.

• Ο ασθενής δεν αποκτά φορολογική κατοικία (συνήθη διαμονή) στον τόπο νοσηλείας του στο εξωτερικό

• Οι αναγκαστικά διαμένοντες σε κάποιο τόπο (π.χ. σε ξένη φυλακή), δεν θεωρούνται ότι αποκτούν φορολογική κατοικία, δεν ισχύει γι αυτούς η συνήθης διαμονή

• Η συνήθης διαμονή στο εξωτερικό χωρίς εισοδήματα, δεν έχει ισχύ.

• (Σε αυτή την περίπτωση ισχύει η φορολογική κατοικία στην Ελλάδα.)

• Η μετάβαση σε ξένη χώρα χωρίς οικονομική απασχόληση (π.χ. πήγα στην Ολλανδία να δω την αρραβωνιαστικιά μου και έμεινα 200 μέρες. Δεν απέκτησα εκεί εισοδήματα) δεν δημιουργεί δικαίωμα για φορολογική κατοικία μου στην ξένη χώρα . Η φορολογική κατοικία μου παραμένει στην ΕΛΛΑΔΑ.

• Μπορώ να έχω την διεύθυνσή μου στο εξωτερικό σε Ταχυδρομική Θυρίδα;

Όχι. Ο προϊστάμενος της Δ.Ο.Υ. θέλει να γνωρίζει την φυσική διεύθυνση των φορολογουμένων προκειμένου να είναι σε θέση να ασκήσει έλεγχο για την ορθότητα των δεδηλωμένων στοιχείων.

Επομένως, δεν αναγνωρίζεται η ταχυδρομική θυρίδα ως ταχυδρομική διεύθυνση και δεν είναι επιτρεπτή η διαφορετική διεύθυνση από αυτή της επαγγελματικής έδρας.

(έγγραφο 1034145/617/Α0012/30.3.2007)

(ΠΟΛ.1055/24.2.1994)

(παρ. 1 του άρθρου 63 του ν.2238/1994)

(σχετ. 1063260/1768/Α0012/30.7.2004)

• Όταν αναγνωρίζεται η συνήθης διαμονή σε άλλη χώρα μπορώ να εγκατασταθώ σε ξενοδοχείο εκεί και να έχω σαν διεύθυνσή μου την διεύθυνση του ξενοδοχείου; Βεβαίως μπορώ.

Γ. ΤΙ ΚΕΡΔΙΖΕΙ ΟΠΟΙΟΣ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ («βαπτίζεται») ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΤΟΙΚΟΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ;

- Η δήλωση φορολογίας εισοδήματος που υποβάλλει στην Ελλάδα περιέχει μόνο τα εισοδήματα που αποκτώνται στην Ελλάδα. Δεν δηλώνει τα εισοδήματα που αποκτά στο άλλο κράτος στο οποίο κατοικεί

- Μπορεί να φέρει στην Ελλάδα συνάλλαγμα χωρίς να του ζητηθεί το «πόθεν έσχες» με την προϋπόθεση ότι θα το φέρει μέσω τραπέζης και εάν θέλει να το χρησιμοποιήσει για επενδυτικούς σκοπούς θα πρέπει να το δηλώσει στην δήλωση φορολογίας εισοδήματος που θα υποβάλλει στην Ελλάδα

Δ. ΠΟΤΕ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΤΑ ΤΕΚΜΗΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΠΕΡΙΟΥΣΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ;

Εάν ο φορολογικός κάτοικος εξωτερικού έχει εισοδήματα στην Ελλάδα, τότε ενεργοποιούνται και γι΄αυτόν τα τεκμήρια διαβίωσης, με την ισχύουσα νομοθεσία, για να πληρώσει φόρο εισοδήματος στην Ελλάδα.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:

Παράδειγμα πρώτο

Έλληνας μηχανικός στην Αγγλία

Έλληνας μηχανικός έχει αγοράσει διαμέρισμα στην Αγγλία και διαμένει 8 χρόνια εκεί. Λεπτομέρεια: Στην Αγγλία διαμένει 235 ημέρες το χρόνο.

Στην Ελλάδα έχει εισόδημα από την εκμίσθωση ενός ακινήτου.

Το άτομο αυτό έχει φορολογική κατοικία και συνήθη διαμονή εκτός Ελλάδας, στην Αγγλία. Στην Ελλάδα δεν έχει υποχρέωση να δηλώσει το εισόδημα που αποκτά στην Αγγλία επειδή η ΣΑΔΦ μεταξύ Ελλάδος και Αγγλίας φορολογεί στην Αγγλία τα εισοδήματα που αποκτά ο έλληνας εκεί. Θα φορολογηθεί όμως στην Ελλάδα, για το εισόδημα που αποκτά στην Ελλάδα από τα ενοίκια του ακινήτου. Φυσικά αν δηλώσει και το εισόδημα που αποκτά στην Αγγλία δεν θα φορολογηθεί περαιτέρω, με βάσει την Σύμβαση Αποφυγής Διπλής Φορολογίας μεταξύ Ελλάδας και Αγγλίας.

Παράδειγμα δεύτερο

Έλληνας οικονομολόγος στην Γαλλία

Έλληνας Οικονομολόγος διέμεινε και εργάστηκε για 150 ημέρες στη Γαλλία. Έχει όμως και εισοδήματα (ενοίκια) στην Ελλάδα και εισπράττει μερίσματα από μία Ολλανδέζικη Εταιρία.

Θα φορολογηθεί στην Ελλάδα μόνο για το εισόδημα από τα ενοίκια και το μέρισμα που λαμβάνει από την Ολλανδία. Το εισόδημα που απέκτησε στη Γαλλία είναι υποχρεωμένος να το δηλώσει στην Ελλάδα, αλλά δεν θα φορολογηθεί περαιτέρω εφόσον δηλώθηκε και φορολογήθηκε στην Γαλλία κάτω από το καθεστώς της συνήθους διαμονής.

Παράδειγμα τρίτο

Γερμανός ιατρός στην Ελλάδα

Γερμανός ιατρός διαμένει και εργάζεται στην Ελλάδα τα τελευταία 15 χρόνια. Στη Γερμανία δεν έχει κανένα εισόδημα, αλλά παίρνει μερίσματα από μία Καναδέζικη Εταιρία. Το άτομο αυτό έχει υποχρέωση να δηλώσει και να φορολογηθεί στην Ελλάδα για το παγκόσμιο εισόδημά του, συμπεριλαμβανομένων και των μερισμάτων από την Αμερική, ανεξάρτητα με το γεγονός ότι είναι Γερμανός υπήκοος.

ΠΟΙΟΣ ΟΜΩΣ ΦΕΡΕΙ ΤΟ ΒΑΡΟΣ ΤΗΣ ΑΠΟΔΕΙΞΗΣ ΤΗΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ;

Από το 2011 (Ν.3943/2011) το βάρος της απόδειξης της φορολογικής κατοικίας του φυσικού προσώπου έχει το ίδιο το φυσικό πρόσωπο.

Έτσι το άτομο που έχει την φορολογική του κατοικία στην αλλοδαπή, θα πρέπει να προσέλθει στη ΔΟΥ Κατοίκων Εξωτερικού και να αποδείξει ότι έχει τη συνήθη διαμονή και τα ζωτικά του συμφέροντα στο εξωτερικό. Αν δεν προσέλθει στην ΔΟΥ, ή δεν αποδείξει τα παραπάνω, θα υποχρεωθεί να δηλώσει και να φορολογηθεί στην Ελλάδα για το παγκόσμιο εισόδημά του, ακόμα και αν είναι μόνιμος κάτοικος εξωτερικού.

Αυτό έγινε διότι κάποιοι έλληνες που έμεναν προσωρινά στο εξωτερικό, είχαν τη δυνατότητα να μεταφέρουν και τη φορολογική τους κατοικία στο εξωτερικό ανεξάρτητα με τον τόπο που τελικά βρισκόντουσαν τα οικονομικά τους συμφέροντα. Το αποτέλεσμα ήταν ότι απαλλάσσονταν από την υποχρέωση κατάθεσης φορολογικής δήλωσης στην Ελλάδα και έτσι ένα μέρος του εισοδήματος που θα έπρεπε να φορολογηθεί στην Ελλάδα, να φορολογείται στο εξωτερικό με χαμηλότερους συντελεστές ή να μην δηλώνεται καθόλου. (Π.χ. μερίσματα και οι τόκοι καταθέσεων).