Αναδημοσίευση από το ΔΕΛΤΙΟ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ

των
Θεοδώρας Λαζαρέτου, εφοριακής υπαλλήλου, Δ.Ν., DEA de Droit, TADAT assessor
Βασιλείου Κρινή, εφοριακού υπαλλήλου, Μsc Economics¹

Τι είναι οι περιβαλλοντικοί φόροι
Ποιοί είναι οι περιβαλλοντικοί φόροι
Η στάση της κοινωνίας

Η συμφωνία του Παρισιού το 2015 για την αντιμετώπιση του φαινομένου του θερμοκηπίου και της κλιματικής αλλαγής - όπου η Ευρωπαϊκή Ένωση δεσμεύτηκε για τη μείωση των εκπομπών του θερμοκηπίου κατά 40% μέχρι το 2030 - σηματοδοτεί το περιβάλλον ως σημαντικότατη πρόκληση για τις κυβερνητικές πολιτικές των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σημαντικό εργαλείο για την υλοποίηση αυτών των πολιτικών είναι η επιβολή των περιβαλλοντικών φόρων και ιδιαίτερα του φόρου στον άνθρακα με τη σχετική συζήτηση να κεντρίζει διαρκώς το διεθνές ενδιαφέρον.

Χαρακτηριστική είναι η γραφή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο Έγγραφο προβληματισμού προς μια βιώσιμη Ευρώπη έως το 2030, όπου «…… τα φορολογικά συστήματα και η τιμολόγηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να είναι σχεδιασμένα κατά τρόπο ώστε, να αντικατοπτρίζουν το πραγματικό κόστος, να αντιμετωπίζουν το κύρια κοινωνικά και περιβαλλοντικά ζητήματα και να πυροδοτήσουν αλλαγές συμπεριφοράς σε ολόκληρη την οικονομία. Ο βιώσιμος ανταγωνισμός εξαρτάται από τιμές που αντικατοπτρίζουν το πραγματικό κόστος παραγωγής και χρήσης με την εσωτερικοποίηση των εξωτερικοτήτων. Προς τον σκοπό αυτό θα πρέπει να επέλθουν αλλαγές στα φορολογικά συστήματα, ώστε τα κράτη μέλη να μειώσουν τους φόρους επί της εργασίας και να αυξήσουν τους φόρους επί του κεφαλαίου, της ρύπανσης, των υποτιμολογημένων πόρων και άλλων περιβαλλοντικών εξωτερικοτήτων. Οι αρχές ο χρήστης πληρώνει και ο ρυπαίνων πληρώνει πρέπει να εφαρμοστούν για να προληφθεί και να διορθωθεί η υποβάθμιση του περιβάλλοντος και να αποφευχθεί η μετακύλιση του βάρους στους φορολογούμενους. Επί του παρόντος τα φορολογικά έσοδα από την εργασία παραμένουν οκτώ φορές υψηλότερα από τα έσοδα που προκύπτουν από τους περιβαλλοντικούς φόρους στην Ευρωπαϊκή Ένωση και με την πάροδο των ετών περιορισμένος μόνον αριθμός κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει μειώσει το μερίδιο φορολόγησης της εργασίας και έχει αυξήσει το μερίδιο των περιβαλλοντικών φόρων …».

Στη ίδια λογική, ο ΟΟΣΑ διατυπώνει στο Taxing Energy Use (brochure 2019) ότι, οι φόροι κατανάλωσης στα καύσιμα και ο φόρος στον άνθρακα είναι απλά και αποτελεσματικά εργαλεία για τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής αν και, οι πολιτικές τιμολόγησης του άνθρακα δεν είναι πάντοτε εύκολη υπόθεση. Ακόμη ότι, οι φόροι στη χρήση της ενέργειας υποβοηθούν την προστασία της υγείας από την ρύπανση, πολιτική αιχμής στον σημερινό αστικοποιημένο κόσμο.

Οι περιβαλλοντικοί φόροι και πιο συγκεκριμένα, τα φορολογικά προγράμματα μετατόπισης φορολογικού βάρους - ευρύτερα γνωστά ως περιβαλλοντική φορολογική μεταρρύθμιση - είναι ψηλά στην ευρωπαϊκή και διεθνή πολιτική ατζέντα. Στην Ευρώπη, η νέα πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Φον ντε Λάιεν επαναφέρει τη συζήτηση για το φόρο συνοριακής προσαρμογής άνθρακα BCA². Το European Green Deal, που αναμένεται να ανακοινωθεί στις αρχές του 2020, προβλέπει τη φορολογία ως κεντρικό εργαλείο για την υλοποίηση της Ευρωπαϊκής πολιτικής για το κλίμα. Στις ΗΠΑ, η βουλευτής Alexandria Ocasio-Cortez και ο γερουσιαστής Edward Markley παρουσιάζοντας το Green New Deal στο Αμερικάνικο Κογκρέσο, τον Φεβρουάριο 2019, πρότειναν, εκτός από την επιβολή του φόρου στον άνθρακα, ένα σχέδιο για την μετατροπή της αμερικανικής οικονομίας σε οικονομία χαμηλής κατανάλωσης σε άνθρακα.

Παράλληλα με αυτή την κυβερνητική τάση - που έλκει όλο και περισσότερο το ενδιαφέρον των policy-makers -, η ένταση ενασχόλησης της επιστήμης με τους φόρους αυτούς αυξάνεται διαρκώς κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών. Κύριο αντικείμενο των εργασιών των ερευνητών είναι η διάδραση μεταξύ περιβάλλοντος και οικονομίας με την άποψη να κυριαρχεί ότι: η διατήρηση της ποιότητας του περιβάλλοντος είναι αναγκαία συνθήκη για την αειφόρο οικονομική ανάπτυξη.

→ Τι είναι οι περιβαλλοντικοί φόροι

Περιβαλλοντικοί φόροι είναι οι φόροι των οποίων, η βάση επί της οποίας επιβάλλονται, είναι ένα φυσικό αντικείμενο – του οποίου η ύπαρξη ή χρήση του έχει αρνητική επίπτωση στο περιβάλλον. Εισάγονται στο φορολογικό σύστημα για να ενθαρρυνθεί η φιλική προς το περιβάλλον καταναλωτική συμπεριφορά. Γι αυτό, δομούνται σε σχέση με τις αναγκαιότητες για την προστασία του περιβάλλοντος, δηλαδή, όσο πιο επιβαρυντική είναι για το περιβάλλον η συμπεριφορά, τόσο πιο μεγάλη είναι η φορολογική επιβάρυνση.

Στόχος της εισαγωγής των περιβαλλοντικών φόρων - πέραν της μείωσης της ρύπανσης και της χρήσης των φυσικών πόρων – είναι η προώθηση της οικολογικής (πράσινης) καινοτομίας. Σήμερα, η υιοθέτηση των περιβαλλοντικών φόρων σε συνδυασμό με την οικολογική καινοτομία θεωρείται μοχλός για την μετάβαση στην πράσινη οικονομία - με τις επενδύσεις (ιδίως στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στις ενεργειακές αποδόσεις) και τις νέες θέσεις εργασίας που αυτή συνεπάγεται³.

Τα χαρακτηριστικά των περιβαλλοντικών φόρων με βάση τη σχετική επιστημονική μελέτη⁴ είναι τα εξής. Επιβάλλονται προκειμένου να καλύψουν το εκτιμώμενο εξωτερικό περιβαλλοντικό κόστος κατά την έκταση που αυτό δεν καλύπτεται από άλλα οικονομικά εργαλεία π.χ. τα συστήματα εμπορίας των ρύπων. Έχουν σημαντικό αποτέλεσμα στην αλλαγή των προτύπων κατανάλωσης και παραγωγής, όταν η μετατόπιση φορολογικού βάρους από άλλα αντικείμενα φορολογίας προς το περιβάλλον φτάνει κάποια κρίσιμη μάζα - τουλάχιστο ίση προς το 10% των συνολικών φορολογικών εσόδων. Εισάγονται στο φορολογικό σύστημα μιας χώρας σταδιακά, ώστε να λειτουργούν ως κίνητρα για την ανάπτυξη της πράσινης τεχνολογίας και την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

Η περιβαλλοντική φορολογική μεταρρύθμιση είναι φορολογικά ουδέτερη, με την έννοια ότι δεν αποτελεί προσπάθεια να αυξηθεί ή να μειωθεί το συνολικό ύψος της φορολογίας. Βασική αρχή είναι ότι, το συνολικό βάρος της φορολογίας στο κοινωνικό σύνολο διατηρείται αμετάβλητο. Οι νέοι φόροι εξισορροπούνται από μειώσεις των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης ή/ και του φόρου εισοδήματος από την εργασία⁵. Δηλαδή, το φορολογικό βάρος μετατοπίζεται από την εργασία και την ασφαλιστική εισφορά προς την περιβαλλοντική κατανάλωση.

Τα πλεονεκτήματα που έχουν οι περιβαλλοντικοί φόροι έναντι των άλλων φόρων είναι ότι, κατά πρώτον, εκτιμούνται ως λιγότερο διαστρεβλωτικοί στην οικονομική συμπεριφορά τους (ιδίως σε σχέση με το φόρο εισοδήματος) και κατά δεύτερον, η δυνατότητα φοροαποφυγής τους είναι πιο δύσκολη⁶.

→ Η Λειτουργικότητα των περιβαλλοντικών φόρων

Η λειτουργικότητα των περιβαλλοντικών φόρων προσδιορίζεται από την εξής βασική αρχή, ότι: η χρήση των οικονομικών εργαλείων για την άσκηση περιβαλλοντικής πολιτικής, στοχεύει στην ένταξη του εξωτερικού περιβαλλοντικού κόστους στην οικονομία της αγοράς.

Έτσι, περιβαλλοντικός είναι ένας φόρος όταν, η δικαιολόγηση της επιβολής του είναι η κάλυψη του εκτιμώμενου εξωτερικού περιβαλλοντικού κόστους, κατά την έκταση που δεν καλύπτεται από άλλα εργαλεία της αγοράς (MBIs) όπως π.χ. τα συστήματα εμπορίας ρύπων, ή ισοδύναμη νομοθεσία. Όταν, η εφαρμογή του επιφέρει ένα σημαντικό αποτέλεσμα στην αλλαγή των προτύπων κατανάλωσης και παραγωγής. Όταν, λειτουργεί ως κίνητρο για την ανάπτυξη οικολογικής (πράσινης) τεχνολογίας και τη δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης. Και τέλος ο φόρος είναι περιβαλλοντικός όταν είναι φορολογικά ουδέτερος ,- με την έννοια ότι, οι νέοι φόροι εξισορροπούνται από μειώσεις άλλων φόρων, κατά προτίμηση των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης ή του φόρου εισοδήματος στα κατώτερα εισοδηματικά κλιμάκια.

Εδώ, αξίζει να σημειωθεί ότι το περιβαλλοντικό κόστος του 82% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που δεν προέρχονται από τις μεταφορές δεν έχει εξωτερικευθεί μέσω της φορολογίας. Επίσης ότι, το συνολικό επίπεδο του εξωτερικού κόστους των μεταφορών στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης εκτιμάται ότι ανέρχεται σε περίπου 1000 δις ευρώ ετησία.

→ Ποιοί είναι οι περιβαλλοντικοί φόροι

Περιβαλλοντικοί φόροι έχουν ήδη επιβληθεί σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης⁷ και του ΟΑΣΑ. Αυτοί έχουν συνήθως ως αντικείμενο φορολογίας την ενέργεια, τον άνθρακα και τα οχήματα και λιγότερο τους ρύπους στον αέρα, στο νερό ή σε άλλους φυσικούς πόρους. Μάλιστα τα έσοδα από τους περιβαλλοντικούς φόρους ανέρχονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, κατά μέσο όρο τη τελευταία δεκαετία σταθερά, σε 2,4% του ΑΕΠ. Το 2017 ανήλθαν συνολικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση στο ποσό των 369 δις ευρώ έναντι του ποσού των 264 δις το 2002. Το 77% αυτών των εσόδων προέρχονταν από τους φόρους στην ενέργεια, το 20% από τους φόρους στα οχήματα και το 3% από τους φόρους στη ρύπανση και στη χρήση των φυσικών πόρων. Στη χώρα μας, τα έσοδα από τους περιβαλλοντικούς φόρους ανέρχονταν το 2017 σε 7,2 δις ευρώ και προέρχονταν κύρια από τον ειδικό φόρο κατανάλωσης στην βενζίνη⁸.

Πετυχημένα παραδείγματα επιβολής περιβαλλοντικών φόρων σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν καταγραφεί: ο φόρος στην πλαστική σακούλα στην Ιρλανδία, ο φόρος συσκευασίας ποτών στη Φιλανδία, ο φόρος υγειονομικής ταφής στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο φόρος στο άζωτο στη Σουηδία και το τέλος στην άδεια αλιείας στην Ιρλανδία.

Οι περιβαλλοντικοί φόροι, γενικά, κατηγοριοποιούνται στους: α) φόρους στη χρήση της ενέργειας. Αυτοί επιβάλλονται στο πετρέλαιο, ντήζελ καθώς και στα προϊόντα τους, ή στο φυσικό αέριο, λιγνίτη και ηλεκτρισμό⁹. Στην ίδια κατηγορία συγκαταλέγεται ο φόρος στον άνθρακα, β) φόρους στη μεταφορά που επιβάλλονται στα οχήματα και γ) φόρους στη ρύπανση. Αυτοί επιβάλλονται στο θόρυβο, στα στερεά απόβλητα, στους φυσικούς πόρους (όταν αυτοί εξορύσσονται ή χρησιμοποιούνται) ή στους ρύπους στο νερό και στον αέρα.

Κεντρικός αιτιολογικός λόγος για την εισαγωγή και επιβολή του φόρου στον άνθρακα και μάλιστα, ως του πιο σημαντικού περιβαλλοντικού φόρου, είναι το ότι: είναι ένας φόρος που συνδέεται άμεσα με την αγορά τόσο για τη διαμόρφωση της φορολογητέας βάσης του όσο και για τη διαμόρφωση των τιμών της αγοράς της ενέργειας. Κατά αυτό τον τρόπο, η φορολόγηση του άνθρακα με το να αυξάνει την τιμή των ορυκτών καυσίμων και των υπηρεσιών χρήσης τους - ενθαρρύνει τους καταναλωτές στην αναζήτηση και χρήση άλλων πηγών ενέργειας και εξωτερικεύει το «αρνητικό» περιβαλλοντικό κόστους χρήσης του άνθρακα. Ζητούμενο όμως εξακολουθεί να αποτελεί το αν, ο φόρος αυτός θα είναι με κλιμακούμενο συντελεστή ή ενιαίο, ενώ, μελετώνται οι επιπτώσεις της κάθε επιλογής στην πορεία της οικονομικής ανάπτυξης των αναπτυσσόμενων και αναπτυγμένων χωρών¹⁰.

Σχετικά, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) στην έκθεση «Δημοσιονομικό Παρατηρητήριο» Fiscal Monitor εισηγείται την επιβολή ενός παγκόσμιου φόρου στον άνθρακα (π.χ. σε διυλιστήρια, ορυχεία) ως ένα αποτελεσματικό μέτρο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και μάλιστα, σε ύψος 75 δολαρίων ανά τόνο Co2, το 2030. Έτσι, το ΔΝΤ εκτιμά ότι η φορολογική επιβάρυνση θα επιφέρει στροφή σε καθαρότερες εναλλακτικές πηγές ενέργειας¹¹.

Γενικά, οι περιβαλλοντικοί φόροι που έχουν εισαχθεί στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αν και περισσότεροι, δεν έχουν σημειώσει ικανή λειτουργικότητα για την προστασία του περιβάλλοντος. Κάτι, που δείχνει, αν όχι την άρνηση, τουλάχιστον τον σκεπτικισμό της κοινής γνώμης - όταν κατά παράδοση οι πολίτες είναι αρνητικοί στην επιβολή νέων φόρων. Εδώ η ουδετερότητα που συνοδεύει την εισαγωγή αυτών των φόρων αποτελεί ένα πειστικό επιχείρημα για την αποδοχή τους από την κοινωνία.

Σε κάθε περίπτωση η αναγκαιότητα προστασίας του περιβάλλοντος και ιδιαίτερα η κλιματική αλλαγή δίνουν το έναυσμα για φορολογική μεταρρύθμιση. Μεταρρύθμιση που θα εμπεριέχει ένα νέο μείγμα φόρων στην κατεύθυνση της ελάφρυνσης της φορολογίας της εργασίας παράλληλα με την ενθάρρυνση νέων μεγάλων επενδύσεων σε πράσινη τεχνολογία (ενδεχόμενα με μείωση του δημόσιου χρέους). Επίσης, στην κατεύθυνση της προώθησης της κατανάλωσης σε συμπεριφορές που δεν προϋποθέτουν αγαθά και υπηρεσίες έντασης άνθρακα. Δηλαδή, σε μια οικονομία χαμηλή σε κατανάλωση άνθρακα, της οποίας βασικοί πυλώνες είναι η εξοικονόμηση των φυσικών πόρων και η οικολογική (πράσινη) καινοτομία.

→ Η στάση της κοινωνίας

Η οικονομική διάσταση της πολιτικής για την προστασία του περιβάλλοντος και ιδιαίτερα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής έχει ήδη κάνει ένα δυνατό «come back» στη διεθνή πολιτική και κοινωνική¹² ατζέντα. Κεντρικό αίτημα είναι η διασφάλιση μιας οικονομικής ανάπτυξης που παράγει δίκαια αποτελέσματα για ολόκληρη την ανθρωπότητα χωρίς, να καταναλώνονται περισσότεροι πόροι από αυτούς που έχει να προσφέρει η Γη. Αυτό σημαίνει ότι η οικονομία μεταβάλλεται μεριμνώντας παράλληλα η αλλαγή αυτή, να συμβαδίζει με μέτρα που καθιστούν τα φορολογικά συστήματα και το μείγμα φόρων πιο φιλοπεριβαλλοντικό. Σε αυτή ακριβώς την κατεύθυνση, o ΟΟΣΑ μελετά την επιβολή ενός πράσινου φόρου, ως φόρου στην ενέργεια, που θα επιβαρύνει τις αερομεταφορές και τη ναυτιλία¹³.

Παράλληλα, το περιβαλλοντικό αφήγημά βρίσκει ιδιαίτερη απήχηση στις νεώτερες γενιές του πλανήτη προσδίδοντας του ένα ξεκάθαρο αίτημα αλλαγής. Αυτό αποτυπώθηκε χαρακτηριστικά στη φράση της πρωθυπουργού της Ν. Ζηλανδίας Τζασίντα Αρτερν με την οποία ανακοίνωσε την υιοθέτηση νόμου από το κοινοβούλιο για μηδενικές εκπομπές του άνθρακα έως το 2050: «Ελπίζω με αυτό η επόμενη γενιά να δει ότι εμείς ταχθήκαμε με το σωστό στρατόπεδο στην Ιστορία»¹⁴.






¹ Το παρόν άρθρο δεν απηχεί απόψεις του Υπουργείου Οικονομικών ούτε και της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων.
² ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, φύλλο 06.11.2019
³ Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Έγγραφο προβληματισμού προς μια βιώσιμη Ευρώπη έως το 2030.
⁴ European Environment Agency, Environmental taxation and EU environmental policies, EEA report, No 17/2016.
⁵ Όπως π.χ. στην Σουηδία. Η Σουηδία αύξησε σταδιακά, σε μια μακρά χρονική περίοδο, τον φόρο άνθρακα, από 28 δολάρια τον τόνο το 1991 σε 127 δολάρια φέτος, μαζί με μειώσεις άλλων έμμεσων και άμεσων φόρων και αυξήσεις κοινωνικών δαπανών και επιδομάτων κάθε είδους για να αντισταθμίσει το κοινωνικό κόστος για τους οικονομικά ασθενέστερους, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, φύλλο 16.10.2019.
Επίσης, το ΔΝΤ προτείνει τα έσοδα από την επιβολή ενός παγκόσμιου φόρου του άνθρακα να διανεμηθούν για: α) τη στήριξη εργαζομένων κλάδων που πλήττονται από τη μείωση της χρήσης του άνθρακα, β) τη μείωση άλλων φόρων και γ) τις επενδύσεις σε υποδομές καθαρής ενέργειας, ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ, φύλλο 17.10.2019.
⁶ OECD, Taxing Energy Use, 2019, ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ, H Περιβαλλοντική Φορολογική Μεταρρύθμιση, 2011, ELLINIKI ETAIREIA, Making Taxes work for the Environment, 2003.
⁷ Φόροι στην ενέργεια (πετρέλαιο, ντήζελ, φυσικό αέριο, ηλεκτρισμός, βενζίνη): Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Κροατία, Κύπρος, Τσεχία, Δανία, Φιλανδία, Γαλλία, Εσθονία Γερμανία, Ελλάς, Ουγγαρία, Ιρλανδία, Ιταλία, Ολλανδία, Σουηδία, Η.Β.
Φόροι στα οχήματα: Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Κροατία, Κύπρος Τσεχία, Δανία, Φιλανδία, Γαλλία, Εσθονία, Γερμανία, Ελλάς, Ουγγαρία, Ιρλανδία, Ιταλία
Φόροι στους ρύπους: Κροατία Τσεχία, Δανία, Φιλανδία, Γαλλία Εσθονία
Φόροι στα απορρίμματα: Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Κροατία Τσεχία, Δανία, Φιλανδία, Γαλλία, Εσθονία, Ολλανδία
Φόροι στα πλαστικά: Δανία, Εσθονία, Φιλανδία, Ιρλανδία
Φόροι στους φυσικούς πόρους: Τσεχία, Δανία, Εσθονία, Λετονία
⁸ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ στην μελέτη της για τη περιβαλλοντική φορολογική μεταρρύθμιση το 2011 είχε προτείνει την εισαγωγή στη χώρα μας του φόρου στην πλαστική σακούλα, φόρου παραγωγής μπαζών, των διοδίων στα συμφορημένα αστικά κέντρα, κ.α.
9 Γενική είναι η τάση που παρατηρείται στις χώρες να φορολογούνται τα παραδοσιακά καύσιμα περισσότερο από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (νερό, αέρας, ήλιος).
¹⁰ Ali Eren Alper, Analysis of Carbon Tax on selected European countries: Does Carbon Tax Reduce emissions, Applied Economics and Finance, Vol. 5, No. 1; January 2018.
¹¹ ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ, φύλλο 17.10.2019.
¹² Αυτό αποτυπώνεται στο Ευρωβαρόμετρο 2017 ως: το 94% των ευρωπαίων πολιτών συμφωνούν ότι οι μεγάλοι ρυπαίνοντας έχουν την πρωταρχική ευθύνη για την αποκατάσταση της ζημίας που προκαλούν. Στη χώρα μας, το δεύτερο θέμα (μετά την επαγγελματική αποκατάσταση) που απασχολεί την κοινωνία είναι η κλιματική αλλαγή, IP Life Έρευνα για την κλιματική αλλαγή, Πρόγραμμα LIFE της Ευρωπαϊκής Ένωσης – ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ, 2019.
¹³ Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η εισαγωγή του πράσινου φόρου υποστηρίζεται από τις χώρες Ολλανδία, Σουηδία και Γερμανία. Μάλιστα στην Ολλανδία έχει ανακοινωθεί ότι τα αεροπορικά εισιτήρια θα επιβαρυνθούν με έναν τέτοιο φόρο την 1-1-2021, εάν και εφόσον υπάρξει συμφωνία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με αναμενόμενα έσοδα για την χώρα 200 εκ. ευρώ. Στο Ηνωμένο Βασίλειο έχει ανακοινωθεί η πρόθεση για επιβολή του air passenger duty. Βλ.σχ. E. Commission, Tax Policies EU , 2018 survey.
¹⁴ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, φύλλο 07.11.2019

Πηγή: Taxheaven