Του Γιώργου Δαλιάνη*
www.artion.gr

Ο Κώδικας Δεοντολογίας των Τραπεζών, όταν προβλέφθηκε η θέσπισή του με την ψήφιση του νόμου 4224/2013, σκοπό είχε αφενός τη δημιουργία ενός προστατευτικού πλαισίου για τον δανειολήπτη απέναντι στις αυθαιρεσίες των Τραπεζών και αφετέρου την αποφόρτιση των δικαστηρίων με την προσπάθεια επίλυσης υποθέσεων με μια σειρά από εξωδικαστικά βήματα που προβλέπονται. Αντ’ αυτού, ο Κώδικας Δεοντολογίας των Τραπεζών και συγκεκριμένα η έννοια του συνεργάσιμου δανειολήπτη έτσι όπως εφαρμόζεται σήμερα στα ληξιπρόθεσμα επιχειρηματικά δάνεια, εξυπηρετεί αποκλειστικά τα συμφέροντα των τραπεζών και όχι του δανειολήπτη επιχειρηματία.

Οι Τράπεζες με αυτόν τον τρόπο πηγαίνουν κόντρα τόσο στο γράμμα όσο και στο πνεύμα του νόμου. Η πρόθεση προστασίας του καλόπιστου δανειολήπτη προκύπτει και από την ίδια την αιτιολογική έκθεση του νόμου η οποία εξηγεί την εισαγωγή του Κώδικα Δεοντολογίας Τραπεζών εξαιτίας φαινομένων όπως οι μεγάλες μειώσεις εισοδημάτων, η απώλεια εργασίας, τα υψηλά επιτόκια της στεγαστικής/επιχειρηματικής και καταναλωτικής πίστης, οι επιθετικές πρακτικές προώθησης των πιστώσεων, αλλά και οι ατυχείς προγραμματισμοί και απρόβλεπτα γεγονότα στη ζωή των δανειοληπτών τα οποία αποτέλεσαν παράγοντες που, σε συνδυασµό µε την απουσία θεσμών συμβουλευτικής υποστήριξης των δανειοληπτών (φυσικών, νομικών προσώπων και επιχειρήσεων) σε θέματα υπερχρέωσης, συνέβαλαν στην αυξανόμενη υπερχρέωση των ανωτέρω.

Ο ορισμός του συνεργάσιμου δανειολήπτη που δόθηκε τελικά με τον Κώδικα Δεοντολογίας των Τραπεζών (όπως και ο ορισμός των «εύλογων δαπανών διαβίωσης»), χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον τόσο σε εξωδικαστικές ενέργειες προσώπων να ρυθμίσουν τις οφειλές τους προς τις Τράπεζες όσο και στις δικαστικές αίθουσες για τις περιπτώσεις υπερχρεωμένων φυσικών προσώπων του νόμου 3869/2010. Δεν πρέπει όμως να αμελούμε ότι η έννοια του συνεργάσιμου δανειολήπτη ισχύει και για τους επιχειρηματίες.

Ένα συνεργάσιμος δανειολήπτης πρέπει:

• Να ενημερώνει τις τράπεζες για όποιες αλλαγές των προσωπικών του στοιχείων και στοιχείων επικοινωνίας (αλλαγή διεύθυνσης, τηλεφώνου κλπ)

• Να είναι διαθέσιμος για επικοινωνία με τον δανειστή ή με όποιον ενεργεί για λογαριασμό του

• Να ενημερώνει για την οικονομική του κατάσταση εντός 15 ημερών από τη μεταβολή της

• Να συναινεί και συμμετέχει στην προσπάθεια αναδιάρθρωσης των οφειλών του

Παρά την υποχρεωτική εφαρμογή του Κώδικα αυτού μετά τις 31/12/2014, οι προτάσεις των τραπεζών στα αιτήματα των δανειοληπτών, ακόμη και σήμερα, είναι άτολμες και οδηγούν κατά κανόνα στην αδυναμία εξυγίανσης των επιχειρήσεων, οι οποίες οδηγούνται στη διακοπή των εργασιών τους. Η εμπειρία μας δείχνει ότι οι τράπεζες στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις είναι απρόθυμες να αποδεχθούν πλάνα βιωσιμότητας που προτείνουν διαγραφή τόκων και μέρους του κεφαλαίου και αντί αυτών αποδέχονται μερική διαγραφή κυρίως τόκων υπερημερίας. Παρατηρείται ακόμη το φαινόμενο να αρνούνται να εφαρμόσουν πλάνο βιωσιμότητας που έχει εκπονηθεί από εταιρεία στην οποία ανέθεσαν οι ίδιες τη μελέτη. Εφόσον η διαδικασία αποτύχει και ο δανειολήπτης κριθεί ως μη συνεργάσιμος οι τράπεζες έχουν το δικαίωμα βάσει του άρθρου 3 του ν.4354/2015 να πωλήσουν αυτά τα δάνεια σε εταιρείες , που σε αρκετές περιπτώσεις αποτελούν θυγατρικά σχήματα, σε τιμές που κατά μη διαψευσθέντα δημοσιεύματα αποτελούν πρόκληση.

Εδώ τίθεται το ερώτημα, πώς είναι δυνατόν να απορρίπτουν προτάσεις δανειοληπτών για αναδιάρθρωση της οφειλής τους με σκοπό αποπληρωμής π.χ. του 60% αυτής και την ακριβώς επόμενη στιγμή να διαπραγματεύονται την πώληση αυτών των ίδιων των δανείων μαζικά σε επενδυτικά σχήματα έναντι εξευτελιστικά χαμηλότερου τιμήματος που σύμφωνα με δημοσιεύματα προσεγγίζει ορισμένες φορές ακόμη και το 5%;

Δυστυχώς, τα μέσα ενημέρωσης τηρούν παράξενη σιωπή ειδικά για ένα ζήτημα τέτοιου μαζικού ενδιαφέροντος. Από την άλλη, το πολιτικό προσωπικό στέκεται αμήχανο και μετά από χρόνια, όταν θα έχει ολοκληρωθεί η καταστροφή, για λαϊκή κατανάλωση θα ανακαλύψει σκάνδαλο μαζικής εκποίησης ελληνικών περιουσιών και μη διάσωσή τους. Για ακόμη μια φορά ως κράτος δε λαμβάνουμε υπόψιν μας τη διεθνή εμπειρία και δεν προσπαθούμε να μιμηθούμε επιτυχημένα μοντέλα διάσωσης που εφαρμόστηκαν σε αντίστοιχες περιπτώσεις. Στην γειτονική περίπτωση της Κύπρου εφαρμόστηκε με επιτυχία και προς όφελος και των τραπεζών και των δανειοληπτών, ο αυτονόητος κανόνας ότι εφόσον σκοπεύουμε να πουλήσουμε το δάνειο σε αλλοδαπό ή ελληνικό επενδυτικό fund έναντι π.χ. του 20% της αξίας αυτού, πρέπει να δίνεται η δυνατότητα και στον οφειλέτη ή σε πρόσωπο της υπόδειξής του να αποκτήσει το δάνειο (να το εξοφλήσει) έναντι του ίδιου τιμήματος.

Οφείλουμε εδώ να διευκρινίσουμε ότι η παρούσα προσέγγιση αφορά επιχειρηματικά δάνεια και όχι καταναλωτικά ή πιστωτικών καρτών τα οποία έχουν διευθετηθεί εν πολλοίς με τον νόμο για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά. Κυρίως πρόκειται για δάνεια που είναι ενυπόθηκα και εν μέρει διασφαλισμένα. Άλλωστε αυτά είναι που παρουσιάζουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον και για τα επενδυτικά funds.

Οι δανειολήπτες που ακολουθούν τη διαδικασία του εξωδικαστικού συμβιβασμού του νόμου 4469/2017 ή τηρούν τις αρχές του Κώδικα Δεοντολογίας των Τραπεζών και συγκεκριμένα τους τύπους του συνεργάσιμου δανειολήπτη, πρέπει να υποβάλουν ένα ρεαλιστικό πλάνο βιωσιμότητας το οποίο θα ακολουθηθεί πιστά στην εξόφλησή του και που πιθανόν θα προβλέπει μείωση του ύψους του δανείου με την εκχώρηση ακινήτου που βρίσκεται στη κυριότητα της επιχείρησης.

Ενδεικτικά αναφέρουμε πως σύμφωνα με την απόφαση 195 /1/29.07.2016 της Τράπεζας της Ελλάδος, προτάθηκε μεταξύ άλλων ως ενδεικτικός τρόπος οριστικής διευθέτησης ενός δανείου (εξόφλησης)

- η εθελοντική παράδοση της εμπράγματης ασφάλισης του δανείου (ακίνητο) στην Τράπεζα και ο διακανονισμός ή διαγραφή του υπολοίπου

- η πώληση του ακινήτου σε τρίτο με τη συναίνεση της Τράπεζας και η διαγραφή της όποιας διαφοράς πιθανόν απομένει (Voluntary Sale of Property)

- η μεταβίβαση στην Τράπεζα και μετά η μίσθωση του ακινήτου από τον οφειλέτη (Mortgage to Rent/Lease)

Εφόσον οι τράπεζες απορρίπτουν λόγω ατολμίας το πλάνο βιωσιμότητας, οι δανειολήπτες μένουν με τα εξής διαθέσιμα βήματα:

1ον Να προσφύγουν σε ανώτερα κλιμάκια των τραπεζών

2ον Να ακολουθήσουν τη δικαστική οδό αν δε δικαιωθούν από την Τράπεζα.

Η Ελληνική Δικαιοσύνη ελπίζουμε να μη μείνει απαθής σε τέτοιες άνισες και καταχρηστικές μεταχειρίσεις. Πιστεύουμε ότι οι δανειολήπτες οι οποίοι δεν πέτυχαν με τις προσπάθειές τους για συμβιβασμό με την Τράπεζα ενώ είναι συνεργάσιμοι σύμφωνα με τις αρχές του Κώδικα Δεοντολογίας των Τραπεζών και έχουν παρουσιάσει ρεαλιστική οικονομική μελέτη βιωσιμότητας, δε θα πρέπει να διστάσουν να κινηθούν δικαστικά. Το ίδιο πρέπει να πράξουν και όσοι θεωρούν ότι άδικα χαρακτηρίστηκαν ως μη συνεργάσιμοι και έτσι τους αποστερήθηκε το δικαίωμα της χρήσης της διαδικασίας του Κώδικα Δεοντολογίας των Τραπεζών.

*O κ. Γιώργος Δαλιάνης είναι ιδρυτής του Ομίλου Artion, Οικονομολόγος – Φοροτεχνικός