Αθήνα, 21 /02/2018
Αρ. Πρωτ: Δ1ε/Γ.Π. 33942/17

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ   
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ   
ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ   
ΤΜΗΜΑ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΥΜ ΚΑΙ ΛΟΙΠΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ
 
Ταχ. Δ/νση :Αριστοτέλους 17
Ταχ. Κώδικας :104 33
Πληροφορίες :Νίκη Παπανικολάου
Τηλέφωνο : 213 216 1793
FAX:213 216 1907
 
ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ

ΘΕΜΑ: Διαχείριση υγρών αποβλήτων υγειονομικών μονάδων.

ΣΧΕΤΙΚΑ:

1. Η ΚΥΑ 146163/2012 (ΦΕΚ 1537/Β/8-5-12) «Μέτρα και όροι για τη διαχείριση αποβλήτων Υγειονομικών Μονάδων», όπως έχει τροποποιηθεί με ΚΥΑ την 62952/538 (ΦΕΚ 4326/Β/30-12-2016).

2. Η με αρ. πρωτ. οικ. 29960/3800/15-6-2012 Εγκύκλιος του ΥΠΕΝ που έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του ΥΠΕΝ με θέμα «Ενδεικτικές κατηγορίες Αποβλήτων Υγειονομικών Μονάδων (ΑΥΜ)/ Ενδεικτικές κατάλληλες εργασίες διαχείρισης ΑΥΜ- Διευκρινίσεις επί ορισμένων απαιτήσεων της ΚΥΑ οικ. 146163/2012» (ΑΔΑ Β4ΛΓ0-Κ75).

3. Η ΚΥΑ 5673/400/1997 (ΦΕΚ 192/Β/14-3-1997) «Μέτρα και όροι για την επεξεργασία αστικών λυμάτων», όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει.

4. Ο Νόμος 4042/2012 (ΦΕΚ 24/Α/13-2-2012) «Ποινική προστασία του περιβάλλοντος - Εναρμόνιση με την Οδηγία 2008/99/ΕΚ - Πλαίσιο παραγωγής και διαχείρισης αποβλήτων - Εναρμόνιση με την Οδηγία 2008/98/ΕΚ - Ρύθμιση θεμάτων Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής», όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει.

5. Η Κ.Υ.Α. 13588/725/2006 (ΦΕΚ 383/Β/28-3-2006) «Μέτρα, όροι και περιορισμοί για τη διαχείριση επικινδύνων αποβλήτων σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 91/689/ΕΟΚ...», όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει.

6. Οι νόμοι 1068/1980 (άρθρο 22) και 1069/1980 (άρθρο 23) όπως έχουν τροποποιηθεί και ισχύουν.

7. Η Υπουργική Απόφαση Υ1γ/Γ.Π/οικ.47829/2017 (ΦΕΚ 2161/Β/23-6- 2017) «Υγειονομικοί όροι και προϋποθέσεις λειτουργίας επιχειρήσεων τροφίμων / ποτών και άλλες διατάξεις.»

8. Η ΚΥΑ 1014 (ΦΟΡ)94/2001 (ΦΕΚ 216/Β/6-3-2001) «Έγκριση Κανονισμών Ακτινοπροστασίας» και η υπ' αριθμ. 2.1/228/2015 απόφαση της ΕΕΑΕ (ΦΕΚ 947/Β/26-5-2015) «Διευκρινήσεις σχετικά με  τις διατάξεις του Μέρους 6 των Κανονισμών Ακτινοπροστασίας για τη διαχείριση και διάθεση ραδιενεργών καταλοίπων από εργαστήρια πυρηνικής ιατρικής».

9. Το με αρ. πρωτ. 17762/4-5-2017 έγγραφο της 6ης Υγειονομικής Περιφέρειας με θέμα «Σχετικά με τη διαχείριση των υγρών αποβλήτων των Υγειονομικών Μονάδων»

10. Το με αρ. πρωτ. 16448/18-12-2015 έγγραφο του Γενικού Νοσοκομείου Αθηνών «Λαϊκό».

11. Το με αρ. πρωτ. Γ1δ/Γ.Π. 100666/15/15-1-2016 έγγραφο της Υπηρεσίας μας.

12. Το με αρ. πρωτ. 4645/309/1-3-2016 έγγραφο του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας με θέμα «Διαχείριση υγρών αποβλήτων του νοσοκομείου».

Με αφορμή τα σχετ. (9) και (10) έγγραφα, καθώς και τηλεφωνικά αιτήματα για παροχή διευκρινίσεων αναφορικά με τη διαχείριση των υγρών αποβλήτων που παράγονται στις Υγειονομικές Μονάδες (ΥΜ), και με στόχο την ορθή και ομοιόμορφη εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας, λαμβάνοντας υπόψη και το σχετ. (12) έγγραφο του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, θέτουμε υπόψη σας τα κάτωθι:

Ι. ΓΕΝΙΚΑ:

1. Οι γενικές κατευθυντήριες οδηγίες σχετικά με την κατηγοριοποίηση των αποβλήτων που παράγονται από ΥΜ και τις ενδεδειγμένες μεθόδους επεξεργασίας και ασφαλούς διάθεσής τους περιέχονται στην σχετ. (1) ΚΥΑ καθώς και στην σχετ. (2) εγκύκλιο του ΥΠΕΝ.

2. Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία για τη διαχείριση των αστικών λυμάτων (σχετ.-3-) και άλλων αποβλήτων (σχετ. -4- και -5-) χρησιμοποιούνται οι εξής ορισμοί:
• Οικιακά λύματα - τα λύματα από περιοχές κατοικίας και υπηρεσιών, που προέρχονται κυρίως από τις λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού και τις εμπορικές δραστηριότητες.
• Υγρά Βιομηχανικά Απόβλητα - τα υγρά απόβλητα που παράγονται από οποιαδήποτε επαγγελματική δραστηριότητα και τα οποία δεν είναι οικιακά λύματα ή όμβρια ύδατα.
• Αστικά λύματα - τα οικιακά λύματα ή το μίγμα οικιακών λυμάτων με βιομηχανικά υγρά απόβλητα ή και όμβρια ύδατα.
• Επικίνδυνα Υγρά Απόβλητα - τα υγρά απόβλητα τα οποία περιέχουν επικίνδυνες ουσίες σε συγκεντρώσεις που είναι αρκετές ώστε τα απόβλητα να εκδηλώσουν μία από τις ιδιότητες που αναφέρονται στο Παράρτημα ΙΙΙ του Ν.4042/2012, όπως αυτό έχει τροποποιηθεί με τον Κανονισμό (ΕΕ) 1357/2014.

ΙΙ.ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ:

Οι ΥΜ αποτελούν πολύπλοκες εγκαταστάσεις στις οποίες επιτελούνται πολλές και διαφορετικές επιμέρους δραστηριότητες (νοσηλεία, εργαστηριακές εξετάσεις, οδοντιατρική θεραπεία, σίτιση κ.α.) από τις οποίες παράγονται διαφορετικές κατηγορίες υγρών αποβλήτων με διαφορετικούς κανόνες ορθής διαχείρισης. Λαμβάνοντας υπόψη τους ως άνω αναφερόμενους ορισμούς, τα υγρά απόβλητα που παράγονται από τις ΥΜ μπορούν να διαχωριστούν σε τρεις κατηγορίες, ως εξής:

Α. Αστικά λύματα, τα οποία σύμφωνα και με τα οριζόμενα στην παράγραφο 6.4.2 του Παραρτήματος ΙΙ της σχετ. (1) ΚΥΑ διατίθενται στην αποχέτευση προς επεξεργασία σε κεντρική μονάδα επεξεργασίας λυμάτων (μονάδα επεξεργασίας λυμάτων - βιολογικός καθαρισμός του Δήμου, Διαδημοτικού φορέα κλπ). Σε περίπτωση που δεν είναι δυνατή η επεξεργασία των αποβλήτων σε κεντρική μονάδα επεξεργασίας (είτε μέσω του δικτύου αποχέτευσης είτε μετά από συλλογή σε στεγανό βόθρο και μεταφορά των βοθρολυμάτων για μικρές Υγειονομικές Μονάδες όπως Κέντρα Υγείας κλπ), τα λύματα θα πρέπει να διατίθενται σε κατάλληλα αδειοδοτημένη μονάδα επεξεργασίας εντός της ΥΜ.

Απαραίτητη προϋπόθεση για τη διάθεση των ανωτέρω στην αποχέτευση είναι τα λύματα να πληρούν τις προϋποθέσεις που τίθενται στον Κανονισμό Λειτουργίας Δικτύου Αποχέτευσης του οικείου φορέα αποχέτευσης (σχετ. -6-). Για το λόγο αυτό, σύμφωνα με τα οριζόμενα στα Παραρτήματα Ι και ΙΙ της σχετ. (1) ΚΥΑ μπορεί να απαιτείται προεπεξεργασία τους εντός της ΥΜ πριν εισέλθουν στο αποχετευτικό δίκτυο (απολύμανση, ρύθμιση pH).

Στην κατηγορία αυτή ανήκουν:
• Οικιακά λύματα - Απόβλητα από τις εγκαταστάσεις υγιεινής (τουαλέτες, νιπτήρες κλπ).
• Υγρά απόβλητα από τα μαγειρεία. Στην κατηγορία αυτή απαραίτητος είναι ο διαχωρισμός των χρησιμοποιημένων μαγειρικών λιπών και ελαίων στην πηγή, πριν εισέλθουν στο σύστημα αποχέτευσης με την εγκατάσταση κατάλληλου λιποσυλλέκτη. Τα διαχωρισμένα λίπη και έλαια στη συνέχεια συλλέγονται από κατάλληλα αδειοδοτημένο φορέα, με τον οποίο έχει σύμβαση η ΥΜ, προς αξιοποίηση ή διάθεση σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία ( σχετ. -7-).
• Υγρά απόβλητα από πλυντήρια και την κεντρική αποστείρωση. Απαραίτητες προϋποθέσεις η θερμοκρασία και το pH των αποβλήτων να είναι εντός των ορίων που τίθενται στον Κανονισμό Λειτουργίας Δικτύου Αποχέτευσης. Η τήρηση των προϋποθέσεων μπορεί να τεκμηριώνεται είτε από την κατασκευάστρια/ προμηθεύτρια εταιρεία πλυντηρίων ή απορρυπαντικών, είτε από επιτόπιες μετρήσεις. Σε περίπτωση που δεν είναι εφικτή η τήρηση των ορίων, απαιτείται η παραμονή των αποβλήτων σε δεξαμενή εξισορρόπησης για τη ρύθμιση του pH και της θερμοκρασίας.
• Απόβλητα από την προγραμματισμένη καθαριότητα και απολύμανση των χώρων
της ΥΜ ή των μέσων αποθήκευσης των αποβλήτων (πλύσιμο/ απολύμανση κάδων, τροχήλατων, ψυκτικών θαλάμων). Επισημαίνεται ότι σε περίπτωση που παρατηρηθεί διαρροή επικίνδυνου αποβλήτου ή/ και διασπορά του στο χώρο
ακολουθούνται τα οριζόμενα στο σχέδιο έκτακτης ανάγκης που υπάρχει στον Εσωτερικό Κανονισμό Διαχείριση Αποβλήτων Υγειονομικών Μονάδων, ανάλογα με την κατηγορία του αποβλήτου.
• Υγρά απόβλητα από οδοντιατρικές καρέκλες, μετά από τη συγκράτηση/απομάκρυνση των αποβλήτων αμαλγάματος υδραργύρου (κωδ. ΕΚΑ
180110*). Τα απόβλητα αμαλγάματος υδραργύρου διαχωρίζονται κατά την εισαγωγή στο αποχετευτικό δίκτυο με κατάλληλο διαχωριστή αμαλγάματος και οδηγούνται σε κατάλληλη αδειοδοτημένη εγκατάσταση διαχείρισης.
• Υγρά απόβλητα αναλυτών ορού και πλήρους αίματος, εφόσον υπάρχει και η αντίστοιχη τεκμηρίωση ότι δεν εμπίπτουν στην κατηγορία των επικίνδυνων υγρών αποβλήτων και υπάρχει επικοινωνία και συμφωνία με το φορέα λειτουργίας του δικτύου ότι μπορεί να τα διαχειριστεί. Η τεκμηρίωση αυτή μπορεί να στοιχειοθετείται με τη βοήθεια των Δελτίων Δεδομένων Ασφαλείας που συνοδεύουν τα χρησιμοποιούμενα αντιδραστήρια, καθώς και άλλα διαθέσιμα στοιχεία από την κατασκευάστρια εταιρεία του αναλυτικού οργάνου (Βεβαίωση εταιρείας). Στην περίπτωση αυτή ενδέχεται να απαιτείται προεπεξεργασία (απολύμανση, ρύθμιση pH) των αποβλήτων προκειμένου να πληρούνται οι προϋποθέσεις που τίθενται στον Κανονισμό Λειτουργίας Δικτύου Αποχέτευσης. Η τεκμηρίωση της μη επικινδυνότητας των αποβλήτων, η επικοινωνία με το φορέα λειτουργίας του δικτύου και η προεπεξεργασία που πραγματοποιείται εφόσον απαιτείται, παρουσιάζονται και αποτελούν τμήμα του Εσωτερικού Κανονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων της ΥΜ.

Επισημαίνεται ότι ο φορέας λειτουργίας του Δικτύου Αποχέτευσης και της κεντρικής εγκατάστασης επεξεργασίας λυμάτων είναι αρμόδιος για τον καθορισμό της ποιότητας των λυμάτων που δέχεται στο δίκτυο αποχέτευσης καθώς και τον προσδιορισμό των παραμέτρων που καθιστούν τα λύματα μη αποδεκτά προς διάθεση στο Δίκτυο και επεξεργασία, σύμφωνα και με τα προβλεπόμενα στον κανονισμό λειτουργίας αυτού (σχετ. 6). Για το λόγο αυτό ιδιαίτερα πολύτιμη είναι η επικοινωνία της ΥΜ με τον φορέα λειτουργίας του Δικτύου αποχέτευσης, η παροχή πληροφοριών σχετικά με τα χαρακτηριστικά των απορριπτόμενων λυμάτων και η αντίστοιχη πληροφόρηση για τα επιτρεπόμενα όρια απόρριψης από την πλευρά του φορέα.

Εάν ο αρμόδιος φορέας λειτουργίας του δικτύου αποχέτευσης κρίνει απαραίτητη την εξακρίβωση στοιχείων, δύναται να προβεί στη λήψη δειγμάτων για χημικές αναλύσεις των υγρών που αποχετεύονται σε συνεργασία με την ΥΜ. Λαμβάνοντας υπόψη ότι συνήθως τα λύματα που προέρχονται από τις ΥΜ προσομοιάζουν με τα αστικά λύματα, τα μέτρα προστασίας των εργαζομένων θα είναι αντίστοιχα με τα μέτρα κατά τη δειγματοληψία αστικών λυμάτων.

Σε περιπτώσεις που κρίνεται ότι υπάρχει υψηλός κίνδυνος μετάδοσης από συγκεκριμένα υγρά απόβλητα (π.χ. περιστατικά ΕΜΠΟΛΑ, επιδημίες κλπ) θα πρέπει να προβλέπονται στον εσωτερικό Κανονισμό Διαχείρισης, και με την εποπτεία της Επιτροπής Λοιμώξεων, ειδικά μέτρα ανάλογα με το σχέδιο εκτάκτων αναγκών (π.χ. απολύμανση των αποβλήτων πριν την απόρριψη τους κ.λ.π.).

Β. Επικίνδυνα υγρά απόβλητα, τα οποία απαγορεύεται αυστηρά να διατίθενται σε δημόσια δίκτυα αποχέτευσης, συλλέγονται χωριστά και ανάλογα με την κατηγορία, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και την επικινδυνότητα που εμφανίζουν (ΜΕΑ, ΑΕΑ) οδηγούνται σε κατάλληλη επεξεργασία-διάθεση σύμφωνα με τις προβλέψεις της σχετ. (1) ΚΥΑ και της σχετ. (2) εγκυκλίου.

Συνοψίζοντας τις απαιτήσεις ως προς τη διαχείριση αυτής της κατηγορίας αποβλήτων επισημαίνεται η ανάγκη για κατάλληλο διαχωρισμό (έτσι ώστε να μην υπάρχουν προβλήματα συμβατότητας), συσκευασία (στεγανά δοχεία, βαρέλια, μπιτόνια κλπ τα οποία να κλείνουν στεγανά) και επισήμανση των αποβλήτων, καθώς και για κατάλληλες συνθήκες αποθήκευσης, όπως προβλέπεται στη σχετ. (1) ΚΥΑ).

Στην κατηγορία αυτή ενδεικτικά εμπίπτουν:
• Υγρά κυτταροστατικά - κυτταροτοξικά απόβλητα (κωδ. ΕΚΑ 180108*) με ενδεδειγμένη μέθοδο επεξεργασίας την αποτέφρωση, (δεν περιλαμβάνει τα λύματα που προέρχονται από τη χρήση χώρων υγιεινής ασθενών που έχουν λάβει κυτταροστατικά - κυτταροτοξικά σκευάσματα, αλλά περιλαμβάνει ούρα - ουροσυλλέκτες, πάνες, υπολείμματα που υπόκεινται σε διαχείριση μαζί με τους περιέκτες τους κλπ τα οποία αντιμετωπίζονται συνήθως ως στερεά απόβλητα).
• Διαλύματα από ακτινολογικά εργαστήρια (κωδ. ΕΚΑ 090103*, 0901048, 090105*, 090106*, 090113*), όπου χρησιμοποιούνται αναλογικά ακτινογραφικά μηχανήματα, με ενδεδειγμένες μεθόδους διαχείρισης, ιεραρχούμενες ως προς το περιβαλλοντικό τους όφελος, την αναγέννηση των διαλυτών ή την ανάκτηση αργύρου ή την ανακύκλωση ανάλογα με τον κωδικό ΕΚΑ, άλλη κατάλληλη φυσικοχημική επεξεργασία και τέλος την αποτέφρωση τους (σχετ. -2- εγκύκλιος).
• Διαλύτες από το παθολογοανατομικό εργαστήριο (κωδ. ΕΚΑ 180106*) όπως φορμόλη, ξυλόλη, αιθανόλη, με ενδεδειγμένες μεθόδους διαχείρισης, ιεραρχούμενες ως προς το περιβαλλοντικό τους όφελος, την ανάκτηση, κάποια κατάλληλη φυσικοχημική επεξεργασία και την αποτέφρωση (σχετ. -2- εγκύκλιος).
• Χρωστικές και άλλα υγρά απόβλητα που χρησιμοποιούνται στα διαγνωστικά εργαστήρια (κωδ. ΕΚΑ 180106*) εφόσον με βάση Δελτία Δεδομένων Ασφαλείας που συνοδεύουν τα χρησιμοποιούμενα αντιδραστήρια, κατατάσσονται στα επικίνδυνα. Ενδεδειγμένες μέθοδοι διαχείρισης, ιεραρχούμενες ως προς το περιβαλλοντικό τους όφελος, είναι η κατάλληλη φυσικοχημική επεξεργασία και η αποτέφρωση (σχετ. -2- εγκύκλιος).
• Αλδεΰδες που χρησιμοποιούνται για απολύμανση (φορμαλδεΰδη, γλουταραλδεΰδη).

Διευκρινίζεται ότι αν και η αποτέφρωση αποτελεί κατάλληλη και ασφαλή μέθοδο επεξεργασίας για την πλειοψηφία των αποβλήτων αυτής της κατηγορίας, δεν ενδείκνυται για όλα τα απόβλητα (για παράδειγμα απόβλητα Υδραργύρου). Γενικά, αν και ο χαρακτηρισμός του αποβλήτου είναι ευθύνη του παραγωγού του αποβλήτου ο οποίος και το κατατάσσει σε κατάλληλο κωδικό ΕΚΑ, ο καθορισμός των κατηγοριών αποβλήτων που μπορούν να γίνουν αποδεκτά σε μια εγκατάσταση επεξεργασίας προκύπτει από τους περιβαλλοντικούς όρους (στους οποίους αναφέρονται οι κωδικοί ΕΚΑ που μπορεί να επεξεργάζεται) και τις τεχνικές δυνατότητες της εγκατάστασης.

Γ. Μια τρίτη κατηγορία αποβλήτων, για την οποία υπάρχουν ειδικές απαιτήσεις διαχείρισης, είναι τα υγρά ραδιενεργά κατάλοιπα για τα οποία εφαρμόζονται τα οριζόμενα στο Μέρος 6 «Διαχείριση και Διάθεση Ραδιενεργών Καταλοίπων» της σχετ. (8) ΚΥΑ, αρμοδιότητας της Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας.

Τέλος, επισημαίνεται ότι κεντρικό ρόλο για την ορθή διαχείριση των αποβλήτων της ΥΜ έχει ο Εσωτερικός Κανονισμός Διαχείρισης Αποβλήτων Υγειονομικών Μονάδων στον οποίο θα πρέπει να εξειδικεύεται και αναλύεται η ισχύουσα νομοθεσία.  Στόχος του Εσωτερικού κανονισμού είναι να είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για την Υγειονομική Μονάδα που θα τη διευκολύνει:

> Κατά την κατάρτισή του: στον καλύτερο σχεδιασμό του συστήματος διαχείρισης (αποτύπωση των κατηγοριών των παραγόμενων αποβλήτων ανά χώρο, κλινική, μονάδα κλπ, χαρακτηρισμό τους, εκτίμηση ποσοτήτων, αποτύπωση διαδικασίας προεπεξεργασίας πριν την απόρριψη όπου απαιτείται, εξέταση εναλλακτικών τρόπων διαχείρισης (αν υπάρχουν) και επιλογή του καταλληλότερου με βάση τα χαρακτηριστικά της ΥΜ).

> Κατά την εφαρμογή του στην καλύτερη κατανόηση από όλους τους εργαζομένους του συστήματος διαχείρισης, και των διαδικασιών έκτακτης ανάγκης - σαφήνεια στις οδηγίες και την εκπαίδευση των εργαζομένων, κατάρτιση εξειδικευμένων ανά χώρο εκπαιδευτικών προγραμμάτων.

Προκειμένου να είναι σαφής σε όλους τους εμπλεκόμενους (προσωπικό της ΥΜ και ελεγκτικούς μηχανισμούς) ο τρόπος διαχείρισης των υγρών αποβλήτων, στον εσωτερικό κανονισμό διαχείρισης θα πρέπει να περιλαμβάνονται τα στοιχεία που τεκμηριώνουν την κατηγοριοποίηση των αποβλήτων σε επικίνδυνα ή μη (νομοθεσία, εγκύκλιοι, Δελτία Δεδομένων Ασφαλείας, Βεβαιώσεις Προμηθεύτριας Εταιρείας, εσωτερική διαδικασία εκτίμησης της ανάγκης προστασίας από μόλυνση κ.α.), και την καταλληλότητα της όποιας επεξεργασίας πραγματοποιείται (πχ απολύμανση, ρύθμιση pH, ανάκτηση διαλυτών κ.λ.π.).



Ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας
Ι. Μπασκόζος