Ευρωπαϊκές Εξελίξεις σε Θέματα Φορολογίας την περίοδο 2016-2017
Δρ Χριστιάνα Χατζηπαναγή1
Τα τελευταία δύο χρόνια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπήρξε ιδιαιτέρως δραστήρια στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και τα Κράτη Μέλη αντιστοίχως συνεργάσιμα. Αυτό ήταν αναμενόμενο δυνάμει της δυναμικής που δημιουργήθηκε με το σχέδιο δράσης του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) για τη Διάβρωση της Φορολογικής Βάσης και Μεταφοράς Κερδών, το γνωστό σε όλους BEPS, το οποίο ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2015 καθώς επίσης και του μετέπειτα έργου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά τη διάρκεια των ετών 2012-2015 και κυρίως με το Πλαίσιο Δράσης για ένα Δίκαιο και Αποτελεσματικό Εταιρικό Φορολογικό Σύστημα το οποίο ανακοινώθηκε τον Ιούνιο του 2015. Το άρθρο αυτό εξετάζει εν συντομία τις νομοθετικές εξελίξεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο δίνοντας έμφαση στον τομέα της άμεσης φορολογίας.
• Δέσμη Μέτρων για την Καταπολέμηση της Φοροαποφυγής
Τον Ιανουάριο του 2016 η Επιτροπή παρουσίασε μία δέσμη μέτρων για την καταπολέμηση της φοροαποφυγής η οποία ήταν μέρος μιας ιδιαίτερα φιλόδοξης ατζέντας της Επιτροπής για ένα δικαιότερο, απλούστερο και πιο αποτελεσματικό εταιρικό φορολογικό σύστημα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η πιο σημαντική πρόταση της δέσμης μέτρων ήταν η Οδηγία για την καταπολέμηση της φοροαποφυγής και η τροποποίηση της Οδηγίας για Αμοιβαία Συνδρομή στον τομέα της άμεσης φορολογίας (2011/16) σχετικά με την υποχρεωτική αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών ώστε να καταστεί δυνατή μια συντονισμένη εφαρμογή της γνωστοποίησης στοιχείων ανά χώρα2 (country-by-country reporting) στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας του ΟΟΣΑ και της ομάδας των G20 για το σχέδιο δράσης BEPS. Οι δύο αυτές προτάσεις εγκρίθηκαν το καλοκαίρι του 2016 με κάποιες τροποποιήσεις.
Αυτή η δέσμη μέτρων και κανόνων περιλάμβανε επίσης μία Ανακοίνωση σχετικά με την εξωτερική στρατηγική της Επιτροπής για πραγματική φορολόγηση (Commission Communication on an External Strategy for Effective Taxation (COM/2016/024 final). Στην Ανακοίνωση αυτή, η Επιτροπή εξέτασε ιδέες που θα μπορούσαν να προωθήσουν την χρηστή φορολογική διακυβέρνηση με μη ευρωπαϊκές χώρες, όπως για παράδειγμα μία ειδική ρήτρα σε εμπορικές συμβάσεις με τρίτες χώρες. Η Επιτροπή επίσης ανακοίνωσε την πρόθεσή της να αναπτύξει μία διαδικασία ελέγχου ώστε να αξιολογήσει και να συντάξει έναν κατάλογο με τρίτες χώρες με γνώμονα την προσκόλληση τους ή μη, σε βασικούς δείκτες της χρηστής φορολογικής διακυβέρνησης. Στο πλαίσιο αυτό επικαιροποιήθηκε ο αμφισβητούμενος κατάλογος του Ιουνίου του 2015 σχετικά με τις μη συνεργάσιμες ευρωπαϊκές φορολογικές δικαιοδοσίες και δημοσιεύθηκε σε έναν διαδραστικό διαδικτυακό χάρτη3.
• Χρηστή Φορολογική Διακυβέρνηση και Διαδικασία Επισκόπησης για τη Σύνταξη Καταλόγου
Στις 14 Σεπτεμβρίου του 2016, η Επιτροπή πράγματι ολοκλήρωσε το πρώτο βήμα της νέας διαδικασίας επισκόπησης. Ένας πίνακας αποτελεσμάτων καταρτίστηκε με όλες τις τρίτες χώρες και δικαιοδοσίες για φορολογικούς σκοπούς και περιλαμβάνει ολοκληρωμένους δείκτες σχετικά με θέματα όπως οικονομικά στοιχεία, το επίπεδο της οικονομικής δραστηριότητας καθώς και θεσμικούς και νομικούς παράγοντες και τέλος κάποια βασικά κριτήρια για τη χρηστή φορολογική διακυβέρνηση.
Στον πίνακα αποτελεσμάτων παρουσιάζονται τα αποτελέσματα μίας λεπτομερούς και εκ των προτέρων ανάλυσης σύμφωνα με τα οποία δικαιοδοσίες τρίτων χωρών αναλύονται έτσι ώστε να καθοριστεί η πιθανότητα οι δικαιοδοσίες αυτές να ευνοούν τη φοροαποφυγή. Αυτή η εκ των προτέρων αξιολόγηση αρχικά βασίστηκε σε ένα ευρύτερο πλαίσιο ουδέτερων και αντικειμενικών δεικτών όπως οι οικονομικοί δεσμοί με την Ευρωπαϊκή Ένωση, η χρηματοοικονομική δραστηριότητα καθώς και παράγοντες σταθερότητας.
Ως δεύτερο βήμα, τα Κράτη Μέλη στα πλαίσια της Ομάδας του Κώδικα Δεοντολογίας θα επιλέξουν τις τρίτες χώρες που θα πρέπει να αξιολογηθούν ώστε να καθοριστούν οι μη συνεργάσιμες δικαιοδοσίες. Σε ένα τελικό στάδιο, τα Κράτη Μέλη θα αποφασίσουν το αν θα συμπεριλάβουν τη δικαιοδοσία που αξιολογείται ή ελέγχεται σε μία κοινή ευρωπαϊκή λίστα (πανευρωπαϊκή λίστα) προβληματικών φορολογικών δικαιοδοσιών. Η απόφαση θα βασιστεί αποκλειστικά στη διαδικασία προελέγχου και αξιολόγησης.
• Δέσμη Μέτρων για τη Εταιρική Φορολογική Μεταρρύθμιση και άλλες προτάσεις
Σε συνέχεια των δεσμεύσεών της, ήτοι με το Σχέδιο Δράσης του 2015, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε στις 25 Οκτωβρίου του 2016 μία άλλη περιεκτική δέσμη φορολογικών μέτρων η οποία αποτελείται από 4 νέα Σχέδια Ευρωπαϊκών Οδηγιών σχετικά με:
- Κοινή εταιρική Φορολογική Βάση (CCTB Directive)4
- Κοινή Ενοποιημένη Εταιρική Φορολογική Βάση (CCCTB Directive)5
- Υβριδικά Μέσα με τρίτες χώρες (Hybrids relating to third countries)6
- Μηχανισμό Επίλυσης Διαφορών σε Θέματα Διπλής Φορολογίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Σχετικά με την προτεινόμενη Οδηγία για την Κοινή Εταιρική Φορολογική Βάση και την Κοινή Ενοποιημένη Εταιρική Φορολογική Βάση αυτή θα υλοποιηθεί υπό το πρίσμα μίας προσέγγισης δύο σταδίων: Τα Κράτη Μέλη αρχικώς θα συμφωνήσουν στους κανόνες για μία Κοινή Εταιρική Φορολογική Βάση και εν συνεχεία θα υπάρξει συμφωνία για το στοιχείο της ενοποιημένης φορολογικής βάσης. Οι προτάσεις που δημοσιεύτηκαν τον Οκτώβριο του 2016 αποτελούνται από δύο ξεχωριστά Σχέδια / Οδηγίες, ένα Σχέδιο Οδηγίας για Κοινή Εταιρική Φορολογική Βάση και ένα άλλο για Κοινή Ενοποιημένη Εταιρική Φορολογική Βάση. Αν εγκριθούν τα παραπάνω σχέδια η πρώτη Οδηγία θα εφαρμοστεί το 2019 και η δεύτερη το 2021. Η διαφορά των δύο Οδηγιών είναι η διασυνοριακή ενοποίηση κερδών και ζημιών καθώς και ο περιορισμός των ενδοομιλικών συναλλαγών (συναλλαγών εντός του ίδιου ομίλου). Οι προτάσεις δεν έχουν ακόμη εγκριθεί.
Σχετικά με την προτεινόμενη Οδηγία να επεκταθούν οι διατάξεις για την αντιμετώπιση των υβριδικών μέσων που οφείλονται στις διαφορές ως προς τον νομικό χαρακτηρισμό μίας οντότητας ή ενός χρηματοπιστωτικού μέσου μεταξύ φορολογουμένου σε ένα κράτος μέλος και συνδεδεμένης επιχείρησης σε Τρίτη χώρα εγκρίθηκε στις 29 Μαίου του 2017 χωρίς περαιτέρω συζήτηση.
Σχετικά με την πρόταση για ενίσχυση του υπάρχοντος μηχανισμού επίλυσης διαφορών για την αποφυγή διπλής φορολογίας7 αυτός υιοθετήθηκε τον Οκτώβριο του 2017 με κάποιες μικρές τροποποιήσεις.
Ως συνέχεια των πρωτοβουλιών του ΟΟΣΑ, στις 21 Ιουνίου του 2017 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε μία άλλη τροποποίηση στην Οδηγία για Αμοιβαία Συνδρομή σε Θέματα Φορολογίας (2011/16/ΕΕ) ώστε να συμπεριληφθεί ο όρος για την υποχρεωτική αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών στον τομέα της φορολογίας σχετικά με δηλωτέες διασυνοριακές ρυθμίσεις. Η πρόταση αυτή εισάγει μία προϋπόθεση για τους μεσολαβητές (ενδιάμεσους) οι οποίοι θα πρέπει να δηλώνουν πιθανές συμφωνίες για επιθετικό φορολογικό σχεδιασμό στις αντίστοιχες φορολογικές αρχές. Οι φορολογικές αρχές με τη σειρά τους θα ανταλλάσσουν αυτόματα τις πληροφορίες αυτές με τις αντίστοιχες φορολογικές αρχές του άλλου κράτους. Η πρόταση δεν επιτάσσει ή καθορίζει ποινές αλλά αυτό το ζήτημα το αφήνει στη διακριτική ευχέρεια των Κρατών Μελών ώστε εκείνα να εφαρμόσουν αποτελεσματικές, αποτρεπτικές καθώς και σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας ποινές. Ο σκοπός της πρότασης αυτής είναι να ενισχύσει τη διαφάνεια, να μειώσει την αβεβαιότητα σχετικά με τον πραγματικό δικαιούχο και να αποτρέψει / αποθαρρύνει τους διαμεσολαβητές από το να σχεδιάζουν, διαφημίζουν και εφαρμόζουν επιζήμιους φορολογικούς σχεδιασμούς.
• Συμπεράσματα/Επίλογος
Αυτές είναι οι κύριες φορολογικές εξελίξεις για τα έτη 2016 και 2017. Είναι εμφανές ότι η Επιτροπή υλοποιεί την δέσμευσή της να αναμετρηθεί με τη φοροδιαφυγή και να ασχοληθεί με τον ακραίο επιζήμιο φορολογικό σχεδιασμό. Τώρα, αν τα μέτρα σχετικά με την ενισχυμένη διαφάνεια στην φορολογία θα βελτιώσουν τη δυνατότητα των Κρατών Μελών να αντιμετωπίσουν επιζήμιες φορολογικές πρακτικές και να αποφύγουν τη φυγή και μετατόπιση κερδών εκτός των ΕΕ συνόρων χωρίς να βλάπτουν την ανταγωνιστικότητα των ΕΕ εταιρειών σε διεθνές επίπεδο παραμένει να αποδειχθεί στην πράξη.
Υπάρχει προφανώς σημαντικό κίνητρο μέσα στην ΕΕ να ενισχυθούν οι κανόνες για την φορολογία εταιρειών ώστε να αντιμετωπιστεί ο ακραίος φορολογικός σχεδιασμός και ανταγωνισμός που είναι επιζήμιος για τη φορολογική βάση των Κρατών Μελών. Υπάρχει επίσης σαφώς μία δυναμική που ευνοείται από την σημερινή πολιτική συγκυρία και οδηγεί την Επιτροπή σε μία ενισχυμένη και αυξανόμενη νομοθετική πρωτοβουλία με προτάσεις και τροποποιήσεις μέσα στο Συμβούλιο. Πρέπει όμως να εξετασθεί προσεκτικά, δεδομένου της απουσίας εναρμόνισης των κανόνων στον τομέα της άμεσης φορολογίας στην ΕΕ, αν η Επιτροπή υπερβαίνει τις εξουσίες της με το να περιορίζει τις επιλογές για φορολογικό ανταγωνισμό. Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι η Επιτροπή επικεντρώνεται πάρα πολύ στο να αντιμετωπίσει τη φοροαποφυγή και τον επιβλαβή φορολογικό ανταγωνισμό και αυτό ενέχει το ρίσκο να περιορίσει την Ενιαία Αγορά και ως εκ τούτου να περιορίσει την αποτελεσματικότητα και τη δυναμική που έχει αυτή. Με την απουσία μίας ενιαίας δημοσιοοικονομικής (φορολογικής) αγοράς μία τέτοια ad hoc στρατηγική μπορεί μόνο να βλάψει παρά να ωφελήσει μακροπρόθεσμα.
1 Καθηγήτρια Φορολογικού Δικαίου στο Queen Mary University of London και καθηγήτρια του ADIT στην Altium Training Greece (http://www.altiumtraining.gr/qualifications/adit-advanced/adit). Θερμές ευχαριστίες στον συνάδελφο Διονύσιο Μαμάλη (LLM Georgetown & ADIT) για τη μετάφραση του κειμένου.
2 Proposal for a Council Directive amending Directive 2011/16/EU as regards mandatory automatic exchange of information in the field of taxation (COM/2016/025 final (CNS)).
3 http://ec.europa.eu/taxation_customs/taxation/gen_info/good_governance_matters/lists_of_countries/index_en.htm
4 Proposal for a Council Directive on a Common Corporate Tax Base, COM(2016)685 final. Available at: https://ec.europa.eu/taxation_customs/sites/taxation/files/com_2016_685_en.pdf
5 Proposal for a Council Directive on a Common Consolidated Corporate Tax Base, COM(2016)683 final. Available at: http://ec.europa.eu/taxation_customs/sites/taxation/files/com_2016_683_en.pdf
6 Proposal for a Council Directive amending Directive (EU) 2016/1164 as regards hybrid mismatches with third countries, COM(2016) 687 final. Available at: https://ec.europa.eu/taxation_customs/sites/taxation/files/com_2016_687_en.pdf
…………………………………….
Η Altium Training είναι ο κορυφαίος εκπαιδευτικός οργανισμός που προσφέρει προγράμματα για την απόκτηση υψηλού κύρους και παγκόσμιας αναγνώρισης επαγγελματικών πιστοποιήσεων σε ιδιώτες και επιχειρήσεις στον τομέα της λογιστικής, των χρηματοοικονομικών, της φορολογίας και του marketing. Στόχος της Altium Training είναι να βοηθήσει τους συμμετέχοντες να πετύχουν στην επαγγελματική τους εξέλιξη. Η Altium Training προσφέρει προγράμματα για τις εξής πιστοποιήσεις: ACCA, Diploma in Accounting and Finance (9 ACCA Exemptions) που τώρα κάνει το ACCA προσιτό και γρήγορο, Πιστοποίηση στα IFRS (ΔΛΠΧΑ) από το ICAEW στα Ελληνικά, DipIFR - Diploma in International Financial Reporting Standards από το ACCA, σεμινάρια για ΔΛΠΧΑ (όπως 9, 15, 16), ACA, ADIT-Δίπλωμα στην Διεθνή Φορολογία, CFA, CIA, CIM Digital Marketing, Digital Project Management, Customer Relationship Management.
Η Altium Training είναι συνδεδεμένη με το Cyprus College, το παλαιότερο κολέγιο της Κύπρου που ιδρύθηκε το 1961 και προσφέρει επαγγελματικές σπουδές από το 1977 και ανήκει στον μεγαλύτερο όμιλο πανεπιστημίων διεθνώς.
Altium Training | 260 Kifissias Avenue, Halandri | 210 6899000 | www.altiumtraining.gr
