Φορολογικό πλαίσιο νομικών προσώπων μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, μετά την ισχύ του Ν. 4172/2013
Της Βιβής Τσίρκα
τ. Ορκωτής Ελέγκτριας Λογίστριας
Μέλος της Φορολογικής Επιτροπής της ΣΟΛ Α.Ε.

Αναδημοσίευση από το ενημερωτικό δελτίο ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2016 της ΣΟΛ ΟΡΚΩΤΟΙ ΛΟΓΙΣΤΕΣ Α.Ε.
www.solae.gr

Α. Εισαγωγή:

Στο παρόν άρθρο θα ασχοληθούμε με τη φορολογική αντιμετώπιση των νομικών προσώπων μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου που συστάθηκαν στην ημεδαπή ή την αλλοδαπή και στα οποία περιλαμβάνονται και τα κάθε είδους σωματεία και ιδρύματα (περ. γ΄ του άρθρου 45 του Ν. 4172/2013), μετά την ισχύ του Ν. 4172/2013 (φορολογικά έτη που αρχίζουν από την 1η Ιανουαρίου 2014 και μετά), συγκεντρώνοντας τις φορολογικές διατάξεις που αναφέρονται σε αυτά και αναλύοντας τα σημαντικότερα φορολογητέα εισοδήματά τους.

Στα παραπάνω πρόσωπα (περ. γ΄ του άρθρου 45 του Ν. 4172/2013) δεν περιλαμβάνονται:

- Οι αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες, που αποτελούν διακριτά υποκείμενα του φόρου εισοδήματος πρόσωπα, σύμφωνα με την περ. ε΄ του άρθρου 45 του Ν. 4172/2013.
- Τα κληροδοτήματα που αποτελούν κεφάλαια αυτοτελούς διαχείρισης και στερούνται νομικής προσωπικότητας (άρθρο 50 παρ. 2 του Ν. 4182/2013).
- Οι ειδικοί λογαριασμοί των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων που συνιστώνται για την αξιοποίηση των κονδυλίων επιστημονικής έρευνας, εκπαίδευσης, που δεν αποτελούν αυτοτελή νομικά πρόσωπα.
- Τα νομικά πρόσωπα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου, που ανήκουν στους Φορείς Γενικής Κυβέρνησης και η φορολογική τους αντιμετώπιση προβλέπεται στις διατάξεις της περ. α΄ του άρθρου 46 του Ν. 4172/2013.
- Οι διεθνείς οργανισμοί που απαλλάσσονται από το φόρο εισοδήματος με βάση τις διατάξεις της περ. δ΄ του άρθρου 46 του Ν. 4172/2013.
- Οι Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης και αποχέτευσης που, σύμφωνα με το έγγραφο του Υπουργείου Οικονομικών με αριθ. πρωτ. ΔΕΑΦ Β 1004412 ΕΞ 2016/8.1.2016, εμπίπτουν στα πρόσωπα της περ. ζ΄ του άρθρου 45 του Ν. 4172/2013.

Για τη φορολογική αντιμετώπιση των προσώπων αυτών γίνεται συνοπτική αναφορά στα συμπεράσματα (14 -18).

Είναι γνωστό ότι η έλλειψη σαφών και συγκεντρωμένων διατάξεων οδηγεί στην ανασφάλεια του φορολογικού δικαίου και στην αυξημένη πιθανότητα αυθαίρετης ερμηνείας των σχετικών διατάξεων από τις φορολογικές αρχές. Στη φορολογία μάλιστα των προσώπων του παρόντος άρθρου, η ανασφάλεια δικαίου δεν αφορά μόνο στην υπαγωγή τους στην κατηγορία των προσώπων μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, αλλά και στο εύρος του (μη κερδοσκοπικού) σκοπού τους, αφού σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην ΠΟΛ.1044/10.2.2015: «…σε κάθε περίπτωση η διαπίστωση της πραγματοποίησης εσόδων κατά την επιδίωξη της εκπλήρωσης του σκοπού των πιο πάνω προσώπων ανάγεται, ως θέμα πραγματικό, στην ελεγκτική αρμοδιότητα της φορολογικής αρχής, η οποία κρίνει επί του τεταγμένου σκοπού τους και για τον τρόπο κτήσης και διάθεσης των εσόδων τους».
Λόγω της πληθώρας των διατάξεων και των παραπομπών που περιέχονται σε αυτές, κρίθηκε απαραίτητο να παραθέσουμε αυτούσια αποσπάσματά τους ή, όπου είναι δυνατόν, περίληψή τους. Χωρίς την παράθεση αυτή, δεν θα ήταν πλήρης η τεκμηρίωση των συμπερασμάτων και θα ήταν δύσκολο να παρακολουθήσει ο αναγνώστης τη διαδοχή τους και τη σχέση μεταξύ τους.

B. Φορολογικό πλαίσιο

- Στην παρ. γ’ του άρθρου 45 του Ν. 4172/2013 ορίζεται ότι: «Σε φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων και νομικών οντοτήτων υπόκεινται… γ) τα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου που συστάθηκαν στην ημεδαπή ή την αλλοδαπή και στα οποία περιλαμβάνονται και τα κάθε είδους σωματεία και ιδρύματα, με εξαίρεση μόνο τα κάθε είδους έσοδα που πραγματοποιούνται κατά την επιδίωξη της εκπλήρωσης του σκοπού τους, τα οποία δεν αποτελούν αντικείμενο φόρου».

Η παραπάνω διάταξη ερμηνεύτηκε από τη Διοίκηση με την ΠΟΛ.1044/10.2.2015, στην οποία αναφέρονται, μεταξύ των άλλων και τα εξής:

«…2β….Τα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου υπόκεινται σε φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων και νομικών οντοτήτων με εξαίρεση τα κάθε είδους έσοδα που πραγματοποιούνται κατά την επιδίωξη της εκπλήρωσης του σκοπού τους, τα οποία δεν αποτελούν αντικείμενο επιβολής φόρου εισοδήματος. Ενδεικτικά αναφέρονται περιπτώσεις τέτοιων εσόδων, όπως οι εισφορές (συνδρομές) και τα δικαιώματα εγγραφής των μελών τους, τα έσοδα από εράνους, κρατικές επιχορηγήσεις, χορηγίες ιδιωτών ή επιχειρήσεων, δωρεές τρίτων, λαχειοφόρους κληρώσεις, από διαφημίσεις που καταχωρούνται σε περιοδικά που εκδίδονται και διανέμονται μόνο στα μέλη τους δωρεάν, καθώς και τα έσοδα από τη διάθεση φυλλαδίων και λοιπών εντύπων πνευματικού περιεχομένου των Ιερών Μονών (σχετική η Γνμδ ΝΣΚ 389/2000).

Αντίθετα, τα έσοδα που αποκτούν τα πιο πάνω πρόσωπα από δραστηριότητα η οποία δεν συνιστά άσκηση της μη κερδοσκοπικής αποστολής τους αποτελούν αντικείμενο φορολογίας, έστω και αν διατίθενται για την εκπλήρωση του μη κερδοσκοπικού σκοπού τους, δεδομένου ότι σύμφωνα με τις διατάξεις της περ. γ' του άρθρου 45 του ν. 4172/2013, μόνο τα έσοδα που πραγματοποιούνται κατά την επιδίωξη της εκπλήρωσης του σκοπού τους δεν αποτελούν αντικείμενο φορολογίας (σχετ. η αριθ. 383/1973 γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους).

Έσοδα που αποτελούν αντικείμενο φορολογίας, πέραν αυτών που προέρχονται από κεφάλαιο (τόκοι, εισόδημα από ακίνητη περιουσία, κ.λπ.) και υπεραξία μεταβίβασης κεφαλαίου, είναι για παράδειγμα και οι συνδρομές από τρίτους - μη μέλη, τα έσοδα από την έκδοση και πώληση περιοδικών, βιβλίων, εντύπων, κ.λπ. σε τρίτους - μη μέλη των πιο πάνω προσώπων καθώς και από τις διαφημίσεις που καταχωρούνται σε αυτά, τα έσοδα από τις διαφημίσεις σε φανέλες αθλητικών σωματείων, τα έσοδα (δίδακτρα) από λειτουργία ιδιωτικών σχολείων, εργαστηρίων, κ.λπ., τα έσοδα από την πώληση εικόνων, από την εκμετάλλευση ξενώνων και ραδιοφωνικών σταθμών από τις Ιερές Μονές, κ.λπ.

Επισημαίνεται ότι σε κάθε περίπτωση η διαπίστωση της πραγματοποίησης εσόδων κατά την επιδίωξη της εκπλήρωσης του σκοπού των πιο πάνω προσώπων ανάγεται, ως θέμα πραγματικό, στην ελεγκτική αρμοδιότητα της φορολογικής αρχής, η οποία κρίνει επί του τεταγμένου σκοπού τους και για τον τρόπο κτήσης και διάθεσης των εσόδων τους.

Με την παρούσα γίνεται δεκτό ότι με τα πρόσωπα της περ. γ΄ του άρθρου 45 του N. 4172/2013 εξομοιώνονται και οι διπλωματικές και οι προξενικές αρχές ξένων κρατών που είναι εγκατεστημένες στην Ελλάδα. Κατά συνέπεια, τα έσοδα που αποκτούν οι εγκατεστημένες στη χώρα μας πρεσβείες και προξενεία, από όπου και αν προέρχονται (εισόδημα από τόκους, εκμίσθωση ακινήτων, κ.λπ.), υπόκεινται σε φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων και νομικών οντοτήτων, με εξαίρεση αυτά που αποκτούν στα πλαίσια άσκησης της κρατικής λειτουργίας τους, όπως για παράδειγμα το εισόδημα από την ιδιοχρησιμοποίηση ακινήτων που ανήκουν σε ξένα κράτη και στα οποία εγκαθίστανται οι πρεσβείες ή τα προξενεία αυτών, τα έσοδα από θεωρήσεις διαβατηρίων, από επικυρώσεις, κ.λπ. Τονίζεται ότι τα ανωτέρω τελούν υπό την επιφύλαξη όσων τυχόν ειδικότερα ορίζονται στις Συμβάσεις για την Αποφυγή της Διπλής Φορολογίας, καθώς και στις διεθνείς συμβάσεις της Βιέννης επί των διπλωματικών σχέσεων (N.Δ. 503/1970) και επί των προξενικών σχέσεων (Ν. 90/1975).

Τέλος, επισημαίνεται ότι τα αναφερόμενα πιο πάνω για τα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου, δηλαδή για τα πρόσωπα της περ. γ΄ του άρθρου 45 του Ν. 4172/2013 , δεν έχουν εφαρμογή στις αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες, καθόσον αποτελούν διακριτά υποκείμενα του φόρου εισοδήματος νομικών προσώπων και νομικών οντοτήτων, σύμφωνα με την περ. ε΄ του ίδιου πιο πάνω άρθρου και νόμου και δεν περιλαμβάνονται στα πρόσωπα της περ. γ΄ του άρθρου 45 του Ν. 4172/2013. Για τις αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες ισχύουν τα αναφερόμενα πιο κάτω στην περ. δ΄ της παρούσας…».

- Στην παρ. 2 του άρθρου 47 του Ν. 4172/2013 ορίζεται ότι: «Όλα τα έσοδα που αποκτούν τα νομικά πρόσωπα και οι νομικές οντότητες που αναφέρονται στις περιπτώσεις του άρθρου 45 θεωρούνται έσοδα από επιχειρηματική δραστηριότητα».

- Με την ΠΟΛ.1044/10.2.2015, με την οποία κοινοποιήθηκαν οι διατάξεις των άρθρων 44, 45 και 46 του Ν.4172/2013, διευκρινίσθηκε, επίσης ότι:

«….Με τις διατάξεις του άρθρου 44 του N. 4172/2013 ορίζεται το αντικείμενο φορολογίας εισοδήματος των νομικών προσώπων και νομικών οντοτήτων. Συγκεκριμένα, φόρος εισοδήματος νομικών προσώπων και νομικών οντοτήτων είναι αυτός που επιβάλλεται ετησίως στα κέρδη που πραγματοποιούν τα νομικά πρόσωπα και οι νομικές οντότητες όπως αυτές ορίζονται στα άρθρα 2 και 45 του N. 4172/2013.

Ως κέρδη, στα οποία επιβάλλεται ο φόρος, νοούνται τα κέρδη από επιχειρηματική δραστηριότητα, όπως αυτά προσδιορίζονται με βάση το άρθρο 47 του ίδιου πιο πάνω νόμου. Ειδικότερα, με τις διατάξεις της παρ. 2 του άρθρου 47 του N. 4172/2013 ορίζεται ότι όλα τα έσοδα που αποκτούν τα αναφερόμενα στο άρθρο 45 νομικά πρόσωπα και νομικές οντότητες θεωρούνται έσοδα από επιχειρηματική δραστηριότητα, και συνεπώς τα κέρδη τους θεωρούνται κέρδη από επιχειρηματική δραστηριότητα. Τα κέρδη δε αυτά προσδιορίζονται, σύμφωνα με την παρ. 1 του πιο πάνω άρθρου και νόμου, με βάση τις διατάξεις του Κεφαλαίου Γ΄ του Μέρους Δεύτερου («Φόρος Εισοδήματος Φυσικών Προσώπων»), ήτοι με βάση τις διατάξεις των άρθρων 21 έως και 28 του N. 4172/2013 , εκτός από τις περιπτώσεις όπου ορίζεται διαφορετικά στο Κεφάλαιο Β΄ του Μέρους Τρίτου, περί φορολογητέου εισοδήματος των νομικών προσώπων και νομικών οντοτήτων. Τα ανωτέρω ισχύουν και για τα νομικά πρόσωπα και τις νομικές οντότητες που τηρούν απλογραφικά βιβλία, κατά ρητή διατύπωση της παρ. 4 του άρθρου 47 του N. 4172/2013.

Διευκρινίζεται ότι τα αναφερόμενα πιο πάνω εφαρμόζονται τόσο σε νομικά πρόσωπα και νομικές οντότητες που έχουν τη φορολογική κατοικία τους στην Ελλάδα όσο και σε αυτά που δεν έχουν τη φορολογική κατοικία τους στην Ελλάδα αλλά διατηρούν στη χώρα μας μόνιμη εγκατάσταση, δεδομένου ότι με βάση τις διατάξεις της περ. ε΄ της παρ. 1 του άρθρου 5 του N. 4172/2013, εισόδημα που προκύπτει στην ημεδαπή είναι το εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα που ασκείται στην ημεδαπή μέσω μόνιμης εγκατάστασης. Στην έννοια της μόνιμης εγκατάστασης στην Ελλάδα περιλαμβάνεται και η άσκηση δραστηριότητας στη χώρα μας μέσω γραφείου ή παραρτήματος, κ.λπ. από αλλοδαπά νομικά πρόσωπα ή νομικές οντότητες μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα».

- Στο άρθρου 2 του Ν. 4172/2013 ορίζεται ότι: «Οι όροι που χρησιμοποιούνται για τους σκοπούς του Κ.Φ.Ε. έχουν την έννοια που προβλέπει η κείμενη νομοθεσία, εκτός εάν ο Κ.Φ.Ε. ορίζει διαφορετικά.

Για τους σκοπούς του παρόντος νοούνται ως:

α) «φορολογούμενος»: κάθε πρόσωπο που υπόκειται σε φόρο εισοδήματος, σύμφωνα με τον Κ.Φ.Ε.,
β) «πρόσωπο»: κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή κάθε είδους νομική οντότητα,
γ) «νομικό πρόσωπο»: κάθε επιχείρηση ή εταιρεία με νομική προσωπικότητα ή ένωση επιχειρήσεων ή εταιρειών με νομική προσωπικότητα,
δ) «νομική οντότητα»: κάθε μόρφωμα εταιρικής ή μη οργάνωσης και κερδοσκοπικού ή μη χαρακτήρα που δεν είναι φυσικό ή νομικό πρόσωπο, όπως ιδίως συνεταιρισμός, οργανισμός, υπεράκτια ή εξωχώρια εταιρεία, κάθε μορφής εταιρεία ιδιωτικών επενδύσεων, κάθε μορφής καταπίστευμα ή εμπίστευμα ή οποιοδήποτε μόρφωμα παρόμοιας φύσης, κάθε μορφής ίδρυμα ή σωματείο ή οποιοδήποτε μόρφωμα παρόμοιας φύσης, κάθε μορφή προσωπικής επιχείρησης ή οποιαδήποτε οντότητα προσωπικού χαρακτήρα, κάθε μορφής κοινή επιχείρηση, κάθε μορφής εταιρείας διαχείρισης κεφαλαίου ή περιουσίας ή διαθήκης ή κληρονομίας ή κληροδοσίας ή δωρεάς, κάθε φύσης κοινοπραξία, κάθε μορφής εταιρεία αστικού δικαίου, συμμετοχικές ή αφανείς εταιρείες, κοινωνίες αστικού δικαίου,…»

- Στην παρ. 1 του άρθρου 58 του Ν. 4172/2013 ορίζεται ότι: «1. Τα κέρδη από επιχειρηματική δραστηριότητα που αποκτούν τα νομικά πρόσωπα και οι νομικές οντότητες που τηρούν διπλογραφικά βιβλία, καθώς και τα νομικά πρόσωπα της περίπτωσης γ΄ του άρθρου 45 που τηρούν απλογραφικά φορολογούνται με συντελεστή είκοσι εννέα τοις εκατό (29%)…».

- Στην παρ. 5 του άρθρου 47 του Ν. 4172/2013 ορίζεται ότι: «Οι διατάξεις της παραγράφου 3 του άρθρου 37 και της παραγράφου 6 του άρθρου 42 εφαρμόζονται και στα νομικά πρόσωπα του άρθρου 45».
Παρατίθενται οι παραπάνω διατάξεις, που αφορούν στα φυσικά πρόσωπα και εφαρμόζονται και στα νομικά πρόσωπα του άρθρου 45 του Ν. 4172/2013:

- Στην παρ. 3 του άρθρου 37 του Ν. 4172/2013 ορίζεται ότι: «Οι τόκοι που προκύπτουν από ομόλογα που εκδίδονται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας (Ε.Τ.Χ.Σ.), κατ’ εφαρμογή προγράμματος συμμετοχής στην αναδιάταξη του ελληνικού χρέους, έχουν την ίδια φορολογική αντιμετώπιση με τους τόκους που προκύπτουν από ομόλογα που εκδίδει το Ελληνικό Δημόσιο στην Ελλάδα. Για τους τόκους που προκύπτουν από τα ομόλογα αυτά εφαρμόζονται ανάλογα οι διατάξεις της παραγράφου 2: Απαλλάσσονται του φόρου εισοδήματος οι τόκοι ομολογιακών δανείων και εντόκων γραμματίων του Ελληνικού Δημοσίου που αποκτούν φυσικά πρόσωπα».

- Στην παρ. 6 του άρθρου 42 του Ν. 4172/2013 ορίζεται ότι: «Τα κεφαλαιακά κέρδη που προκύπτουν από την ανταλλαγή ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου ή εταιρικών ομολόγων με εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου με άλλους τίτλους κατ΄ εφαρμογή του προγράμματος συμμετοχής στην αναδιάταξη του ελληνικού χρέους απαλλάσσονται από το φόρο».

Ειδικά για τα εισοδήματα από μερίσματα, τόκους, μεταβίβαση τίτλων και εισόδημα από ακίνητη περιουσία, παρατίθενται οι διατάξεις, που αφορούν στα εισοδήματα αυτά:

I. Εισοδήματα από μερίσματα και τόκους (άρθρα 36 και 37 του Ν. 4172/2013):

- Στις παραγράφους 3, 4, 6, 7, 9, 12 και 18 της ΠΟΛ.1042/26.1.2015 αναφέρονται, μεταξύ των άλλων, τα εξής:

«3…. Περαιτέρω, επισημαίνεται ότι στην έννοια του μερίσματος εμπίπτει, κατ' αρχήν και η διανομή κερδών από μερίδια ΟΣΕΚΑ που είναι εγκατεστημένοι στην ημεδαπή ή σε άλλο κράτος μέλος αυτής Ε.Ε. ή σε κράτος ΕΟΧ/ΕΖΕΣ ή αμοιβαίων κεφαλαίων που είναι εγκατεστημένα σε τρίτες χώρες. Ειδικά για τα κέρδη με τη μορφή μερισμάτων ή άλλων ωφελημάτων εκ των μεριδίων ή μετοχών που αποκτούν οι μεριδιούχοι ή μέτοχοι από ημεδαπούς ΟΣΕΚΑ έχουν εφαρμογή οι ειδικότερες διατάξεις της παραγράφου 5 του άρθρου 103 του ν.4099/2012, οι οποίες δεν έχουν καταργηθεί με το ν. 4172/2013 και με τις οποίες ορίζεται ότι αυτά απαλλάσσονται από το φόρο εισοδήματος.

Την ίδια φορολογική μεταχείριση έχουν και τα μερίσματα που αποκτούν οι μεριδιούχοι από ΟΣΕΚΑ Ε.Ε. ή ΕΟΧ/ΕΖΕΣ (Απόφαση ΔΕΕ C-35/98, -erkooijen).

4…. Για τα εισοδήματα από μερίσματα που αποκτούν ημεδαπά νομικά πρόσωπα ή νομικές οντότητες, κερδοσκοπικού ή μη χαρακτήρα, ..…, ενεργείται παρακράτηση φόρου, με την οποία δεν επέρχεται εξάντληση της φορολογικής τους υποχρέωσης, αλλά τα εισοδήματα αυτά φορολογούνται ως εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα με βάση τις διατάξεις της παρ. 2 του άρθρου 47 και ο παρακρατηθείς φόρος συμψηφίζεται με το φόρο εισοδήματος εφαρμοζομένων των διατάξεων της παρ. 4 του άρθρου 64 του ν. 4172/2013…

6. Με τις διατάξεις της παρ. 1 του άρθρου 37 του ν. 4172/2013, ορίζεται ότι ο όρος «τόκοι» σημαίνει το εισόδημα που προκύπτει από απαιτήσεις κάθε είδους, είτε εξασφαλίζονται με υποθήκη είτε όχι, και είτε παρέχουν δικαίωμα συμμετοχής στα κέρδη του οφειλέτη είτε όχι, και ιδιαίτερα εισόδημα από καταθέσεις, κρατικά χρεόγραφα, τίτλους και ομολογίες, με ή χωρίς ασφάλεια και κάθε είδους δανειακή σχέση, συμπεριλαμβανομένων των πρόσθετων ωφελημάτων (premiums), των συμφωνιών επαναγοράς (repos/ reverse repos) και ανταμοιβών τα οποία απορρέουν από τίτλους, ομολογίες ή χρεόγραφα. Επισημαίνεται ότι στην έννοια των τόκων εμπίπτουν κάθε είδους τόκοι, ημεδαπής ή αλλοδαπής προέλευσης, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται οι τόκοι δανείων, οι τόκοι υπερημερίας λόγω συμβατικής υποχρέωσης, καθώς και οι τόκοι που επιδικάζονται με δικαστική απόφαση, ανεξάρτητα αν αυτές αφορούν την επιχειρηματική δραστηριότητα της επιχείρησης. Διευκρινίζεται ότι στην έννοια των τόκων δεν περιλαμβάνονται οι τόκοι που επιβάλλονται βάσει των διατάξεων του ΚΕΔΕ και του ΚΦΔ.

7. …Για τα εισοδήματα από τόκους που αποκτούν ημεδαπά νομικά πρόσωπα ή νομικές οντότητες, κερδοσκοπικού ή μη χαρακτήρα, ..…, εφαρμόζονται ανάλογα όσα αναφέρονται στην παρ. 4 για τα μερίσματα.
…

9. Με τις διατάξεις της παραγράφου 5 του άρθρου 47 του ν. 4172/2013, …ορίζεται, μεταξύ άλλων, ότι οι διατάξεις της παραγράφου 3 του άρθρου 37 εφαρμόζονται και στα νομικά πρόσωπα του άρθρου 45.
Δηλαδή, οι τόκοι που προκύπτουν από ομόλογα που εκδίδονται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας (Ε.Τ.Χ.Σ.), κατ' εφαρμογή προγράμματος συμμετοχής στην αναδιάταξη του ελληνικού χρέους, απαλλάσσονται του φόρου εισοδήματος όταν αποκτώνται από ημεδαπά νομικά πρόσωπα ή νομικές οντότητες, κερδοσκοπικού ή μη χαρακτήρα…
…

12…. Όταν ημεδαπό νομικό πρόσωπο αποκτά εισοδήματα από τόκους αλλοδαπής τα οποία στη συνέχεια εισάγονται στην Ελλάδα, ως άνω, η παρακράτηση φόρου ενεργείται στο μικτό ποσό των τόκων και η απόδοση του παρακρατούμενου φόρου πραγματοποιείται από το ημεδαπό χρηματοπιστωτικό ίδρυμα ή θεματοφύλακα, κατά περίπτωση, που μεσολαβεί και λειτουργεί ως φορέας πληρωμής. Με την παρακράτηση αυτή δεν επέρχεται εξάντληση της φορολογικής υποχρέωσης του ημεδαπού νομικού προσώπου, αλλά τα εισοδήματα αυτά φορολογούνται ως εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα και ο παρακρατηθείς φόρος συμψηφίζεται με το φόρο εισοδήματος εφαρμοζομένων των διατάξεων της παρ. 4 του άρθρου 64 του ν.4172/2013. Όταν τα εν λόγω εισοδήματα παραμένουν στην αλλοδαπή, δεν διενεργείται παρακράτηση φόρου και τα εισοδήματα θα φορολογηθούν μαζί με τα λοιπά εισοδήματά τους ως εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα.
…

18. Η παρακράτηση φόρου ενεργείται, σε όλες τις αναφερόμενες πιο πάνω περιπτώσεις, από το νομικό πρόσωπο ή νομική οντότητα ή το φυσικό πρόσωπο που ασκεί επιχειρηματική δραστηριότητα και έχει τη φορολογική κατοικία του στην Ελλάδα, …, που διενεργεί τις υπόψη πληρωμές. Ως υπόχρεος για την παρακράτηση και απόδοση του φόρου νοείται αυτός που επιβαρύνεται με την πληρωμή των μερισμάτων, τόκων ή δικαιωμάτων και σε καμία περίπτωση αυτός που μεσολαβεί για την καταβολή τους (π.χ. μεσολαβούσα τράπεζα).

Για παράδειγμα, όταν ημεδαπό νομικό πρόσωπο αποκτά εισοδήματα από μερίσματα αλλοδαπής που εισάγονται στην Ελλάδα, δεν ενεργείται καμία παρακράτηση φόρου και τα εισοδήματα αυτά φορολογούνται ως εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα, όπως αναφέρεται στην παράγραφο 5 της παρούσας. Τα παραπάνω δεν εφαρμόζονται σε περίπτωση καταβολής τόκων όπου η μεσολαβούσα τράπεζα έχει καταστεί φορέας πληρωμής…».

- Στις παραγράφους 1 και 4 του εγγράφου του Υπουργείου Οικονομικών με αριθ. πρωτ. ΔΕΑΦΒ 1107041 ΕΞ 2015/6.8.2015, με θέμα «Συμπληρωματικές οδηγίες σχετικά με τον προσδιορισμό του εισοδήματος νομικών προσώπων μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα της περ. γ' του άρθρου 45 του ν. 4172/2013», αναφέρονται και τα εξής:

«1. Με τις διατάξεις της παρ. 3 του άρθρου 68 του ν. 4172/2013 ορίζεται, ότι ειδικά για τα μερίσματα που εισπράττει ημεδαπή μητρική εταιρεία από ημεδαπή ή αλλοδαπή θυγατρική της με έδρα σε άλλο κράτος - μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όταν δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις του άρθρου 48 του ν. 4172/2013 περί απαλλαγής από το φόρο των ενδοομιλικών μερισμάτων, από το ποσό του φόρου εκπίπτει το ποσό του φόρου που καταβλήθηκε ως φόρος εισοδήματος νομικών προσώπων και νομικών οντοτήτων για λογαριασμό της ημεδαπής ή της αλλοδαπής θυγατρικής της εταιρείας αντίστοιχα, για τα εν λόγω μερίσματα, καθώς και το ποσό του φόρου που παρακρατήθηκε ως φόρος επί του μερίσματος. 
…

4. Κατόπιν των ανωτέρω, με την παρούσα διευκρινίζονται τα ακόλουθα:

α. Για τα μερίσματα που εισπράττουν τα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου (περ. γ' άρθρου 45 ν. 4172/2013) δεν έχουν εφαρμογή οι διατάξεις της παρ. 3 του άρθρου 68, καθόσον σε καμία περίπτωση τα υπόψη νομικά πρόσωπα δεν εμπίπτουν στην έννοια της εταιρείας και ως εκ τούτου, τα εισοδήματα αυτά φορολογούνται ως εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα, με βάση τις διατάξεις της παρ. 2 του άρθρου 47 του ν.4172/2013, συμψηφιζομένου μόνο του παρακρατηθέντος φόρου, σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 4 του άρθρου 64 του ίδιου ως άνω νόμου.

Επομένως, τα υπόψη νομικά πρόσωπα όταν θα συμπληρώνουν τους πίνακες 3 Α1α, 3 Α1β, 3 Α1δ και 3 Α1ε του εντύπου Ν, κατά περίπτωση, ως ακαθάριστο ποσό θα καταχωρούν το μικτό ποσό με την προσθήκη μόνο του παρακρατηθέντος φόρου, συμπληρώνοντας παράλληλα το αντίστοιχο πεδίο του παρακρατηθέντος φόρου…».
Όμοια με τα παραπάνω αναφέρονται και στην ΠΟΛ.1070/6.6.2016.

II. Εισοδήματα από μεταβίβαση τίτλων (άρθρο 42 του Ν. 4172/2013):

- Όπως διευκρινίστηκε με την παρ. 9 της ΠΟΛ.1032/26.1.2015, στον προσδιορισμό του εισοδήματος από μεταβίβαση τίτλων, που αποκτούν τα νομικά πρόσωπα του άρθρου 45 του Ν. 4172/2013, λαμβάνεται υπόψη το εισόδημα (υπεραξία) που προκύπτει με βάση τα τηρούμενα βιβλία.

Συγκεκριμένα, στην παρ. 9 της παραπάνω ΠΟΛ. αναφέρονται τα εξής:

«…9. Όσον αφορά στον προσδιορισμό του εισοδήματος από μεταβίβαση τίτλων που αποκτούν τα ημεδαπά νομικά πρόσωπα και οι νομικές οντότητες του άρθρου 45,…, λαμβάνεται υπόψη το εισόδημα (υπεραξία) που προκύπτει με βάση τα τηρούμενα βιβλία της επιχείρησης και τα αντίστοιχα παραστατικά, καθόσον σε κάθε περίπτωση τα έσοδα που αποκτούν τα εν λόγω νομικά πρόσωπα θεωρούνται έσοδα από επιχειρηματική δραστηριότητα και φορολογούνται με βάση τις διατάξεις των άρθρων 58…
…
Ειδικότερα, για τον προσδιορισμό της υπεραξίας από τα ως άνω νομικά πρόσωπα ή νομικές οντότητες που τηρούν διπλογραφικά βιβλία, από την συμφωνηθείσα αξία πώλησης αφαιρείται η τιμή κτήσης.

Ως τιμή κτήσης για τον προσδιορισμό της υπεραξίας κατά τη μεταβίβασή τους λαμβάνεται υπόψη η αρχική τιμή κτήσης τους χωρίς τις μεταγενέστερες αποτιμήσεις τους.
…
Επισημαίνεται ότι, σε περίπτωση που το αποτέλεσμα από τη μεταβίβαση των τίτλων είναι ζημιογόνο, η υπόψη ζημία αναγνωρίζεται φορολογικά, με την επιφύλαξη των διατάξεων του άρθρου 27 του ν. 4172/2013. Αν η ζημία προκύπτει από τη μεταβίβαση τίτλων αλλοδαπής προέλευσης, έχουν εφαρμογή οι διατάξεις της παρ. 4 του ίδιου ως άνω άρθρου και νόμου, δηλαδή δεν αναγνωρίζεται, πλην όμως μπορεί να συμψηφισθεί με εισόδημα που προκύπτει από άλλα κράτη μέλη της Ε.Ε. ή του Ε.Ο.Χ. με βάση τις προϋποθέσεις της παραγράφου αυτής…».

- Με την παρ. 1 ii της ΠΟΛ.1032/26.1.2015 διευκρινίστηκε ότι:

«Ειδικά για την υπεραξία που αποκτούν οι μεριδιούχοι από την εκποίηση μεριδίων από ημεδαπούς ΟΣΕΚΑ έχουν εφαρμογή οι ειδικότερες διατάξεις της παρ.5 του άρθρου 103 του ν.4099/2012, οι οποίες δεν έχουν καταργηθεί με το ν. 4172/2013 και με τις οποίες ορίζεται ότι αυτή απαλλάσσεται από το φόρο εισοδήματος ενώ αντίθετα, η υπεραξία που προκύπτει από την εκποίηση μεριδίων από ΟΣΕΚΑ με έδρα σε τρίτες χώρες φορολογείται ελλείψει απαλλακτικής διάταξης. Αναφορικά με τη φορολογική μεταχείριση της υπεραξίας που αποκτούν οι μεριδιούχοι από την εκποίηση μεριδίων από ΟΣΕΚΑ Ε.Ε ή ΕΟΧ/ΕΖΕΣ γίνεται δεκτό, σύμφωνα και με την πάγια νομολογία ΔΕΕ (C-370/11, Επιτροπή κατά Βελγίου) ότι αυτή εξομοιώνεται με αυτή των μεριδιούχων των ημεδαπών ΟΣΕΚΑ».

- Με την παρ. 11 της ΠΟΛ.1032/26.1.2015 διευκρινίστηκε ότι:

«…11. Επιπλέον, με βάση τις διατάξεις της παρ. 5 του άρθρου 47 του ν. 4172/2013,…., η απαλλαγή που προβλέπεται με βάση τις διατάξεις της παραγράφου 6 του άρθρου 42 για τα κεφαλαιακά κέρδη που αποκτούν φυσικά πρόσωπα και προκύπτουν από την ανταλλαγή ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου με άλλους τίτλους κατ' εφαρμογή του προγράμματος συμμετοχής στην αναδιάταξη του ελληνικού χρέους εφαρμόζεται ανάλογα και για τα νομικά πρόσωπα και τις νομικές οντότητες του άρθρου 45 του ν.4172/ 2013…

Τέλος, επισημαίνεται ότι από το φόρο εισοδήματος απαλλάσσεται και η υπεραξία που προκύπτει από τη μεταβίβαση ημεδαπών εταιρικών ομολόγων, κατ' εφαρμογή των διατάξεων της παρ.1 του άρθρου 14 του ν.3156/2003, κατ' ανάλογη εφαρμογή των όσων αναφέρθηκαν στην παράγραφο 2iii της παρούσας: Επισημαίνεται ότι από το φόρο εισοδήματος απαλλάσσεται και η υπεραξία που προκύπτει από τη μεταβίβαση ημεδαπών εταιρικών ομολόγων, κατ' εφαρμογή των διατάξεων της παρ.1 του άρθρου 14 του ν.3156/2003, καθόσον οι διατάξεις αυτές ως ειδικότερες κατισχύουν του άρθρου 42 του ν.4172/2013. Γίνεται δεκτό ότι για λόγους ίσης μεταχείρισης και σύμφωνα με την πάγια νομολογία ΔΕΕ, της ίδιας απαλλαγής τυγχάνουν και τα εταιρικά ομόλογα που έχουν εκδοθεί από εταιρείες ΕΕ και ΕΟΧ/ΕΖΕΣ (C-370/11, Επιτροπή κατά Βελγίου, C-338/11, Santander, C-436/06, Grønfeldt, C-265/04, Bouanich, C-345/05, Επιτροπή κατά Πορτογαλίας, C-219/03, Επιτροπή κατά Ισπανίας)».

- Με την παρ. 12 της ΠΟΛ.1032/26.1.2015 διευκρινίστηκε ότι:

«…Επίσης, σε περίπτωση μεταβίβασης τίτλων από οποιοδήποτε πρόσωπο, φυσικό ή νομικό, για τις οποίες συμφωνείται τμηματική καταβολή του τιμήματος σε επόμενα φορολογικά έτη, η προκύπτουσα υπεραξία φορολογείται κατά το φορολογικό έτος που λαμβάνει χώρα η μεταβίβαση των τίτλων, ανεξάρτητα από το χρόνο καταβολής του τιμήματος…».

III. Εισόδημα από ακίνητη περιουσία (άρθρο 39 Ν. 4172/2013):

- Στις διατάξεις του πρώτου εδαφίου της παρ.1 του άρθρου 39 του Ν. 4172/2013 ορίζεται ότι ο όρος «εισόδημα από ακίνητη περιουσία» σημαίνει το εισόδημα, σε χρήμα ή σε είδος, που προκύπτει από την εκμίσθωση ή την ιδιοχρησιμοποίηση ή τη δωρεάν παραχώρηση χρήσης γης και ακινήτων.

Το εισόδημα από ιδιοχρησιμοποίηση ή δωρεάν παραχώρηση τεκμαίρεται ότι συνίσταται στο τρία τοις εκατό (3%) της αντικειμενικής αξίας του ακινήτου (παρ.2 του άρθρου 39 του Ν. 4172/2013).

Εξάλλου, με τις διατάξεις των περ. β’ και γ' της παρ.3 του άρθρου 39 του Ν. 4172/2013 ορίζεται, μεταξύ άλλων, ότι κατά τον προσδιορισμό του εισοδήματος από ακίνητη περιουσία: «…β) Αν ο εκμισθωτής ή ο παραχωρών είναι νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου και τα κάθε είδους ιδρύματα οι κάθε είδους δαπάνες εκπίπτουν σε ποσοστό εβδομήντα πέντε τοις εκατό (75%). Ειδικά για το Άγιο Όρος το ποσοστό της έκπτωσης για τις δαπάνες του προηγούμενου εδαφίου ανέρχεται σε ποσοστό εκατό τοις εκατό (100%). γ) αν ο εκμισθωτής ή ο παραχωρών είναι νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, εκπίπτουν σε ποσοστό εβδομήντα πέντε τοις εκατό (75%), οι δαπάνες επισκευής, συντήρησης, ανακαίνισης, καθώς και οι πάγιες και λειτουργικές δαπάνες…».

- Με την ΠΟΛ.1069/23.3.2015, με την οποία δόθηκαν οδηγίες για την εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 39 και 40 του N. 4172/2013, διευκρινίσθηκε, μεταξύ άλλων, ότι στο εισόδημα από ακίνητη περιουσία που αποκτούν τα νομικά πρόσωπα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα περιλαμβάνεται και αυτό που τεκμαίρεται από ιδιοχρησιμοποίηση ή δωρεάν παραχώρηση χρήσης γης ή ακινήτου, σε αντίθεση με τις προϊσχύσασες διατάξεις του N. 2238/1994, με βάση τις οποίες το παραπάνω εισόδημα δεν ήταν αντικείμενο φόρου.

Επίσης διευκρινίστηκε, ότι στην έννοια των πάγιων και λειτουργικών δαπανών που εκπίπτουν από το ακαθάριστο εισόδημα από ακίνητη περιουσία, που αποκτούν τα νομικά πρόσωπα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, περιλαμβάνονται και οι αποσβέσεις του ακινήτου, οι οποίες υπολογίζονται με βάση τις διατάξεις του άρθρου 24 του Ν.4172/2013.

Επιπλέον, διευκρινίστηκε ότι για την έκπτωση όλων των παραπάνω δαπανών θα έχουν εφαρμογή οι όροι και οι προϋποθέσεις που ορίζονται από τις διατάξεις του άρθρου 22 του Ν. 4172/2013, καθόσον σε κάθε περίπτωση τα έσοδα που αποκτούν τα νομικά πρόσωπα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα θεωρούνται έσοδα από επιχειρηματική δραστηριότητα.

- Στην παρ. 21 της ΠΟΛ.1102/11.5.2015 με την οποία δόθηκαν οδηγίες για τη συμπλήρωση και την εκκαθάριση της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος νομικών προσώπων και νομικών οντοτήτων φορολογικού έτους 2014, διευκρινίσθηκε, μεταξύ άλλων, ότι, κατά τον προσδιορισμό του εισοδήματος από ακίνητη περιουσία των νομικών προσώπων μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, εκπίπτει n τεκμαρτή δαπάνη ιδιοχρησιμοποίησης των ακινήτων τους στο σύνολό της (μη υποκείμενη στον περιορισμό του 75%).

- Με την ΠΟΛ.1113/2.6.2015, με την οποία κοινοποιήθηκαν οι διατάξεις των άρθρων 22, 22Α και 23 του Ν. 4172/2013 σχετικά με τις εκπιπτόμενες και μη δαπάνες, διευκρινίσθηκε, μεταξύ άλλων, ότι:

- ειδικά για τα νομικά πρόσωπα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, κατά τον προσδιορισμό του εισοδήματος από ακίνητη περιουσία, εκπίπτει το τεκμαρτό μίσθωμα στο σύνολο του, ανεξάρτητα αν υπερβαίνει το 3% επί της αντικειμενικής αξίας του ακινήτου.

- κατά τον προσδιορισμό του εισοδήματος των πιο πάνω νομικών προσώπων και όσον αφορά στις δαπάνες που αυτά πραγματοποιούν, γίνεται διάκριση ανάλογα με το αν αυτές αφορούν στην επιχειρηματική τους δραστηριότητα ή στην επιδίωξη της εκπλήρωσης του σκοπού τους. Το μέρος εκείνων των δαπανών που αφορούν στην επιχειρηματική δραστηριότητα εκπίπτει προκειμένου για τον προσδιορισμό του εισοδήματος αυτού, με την επιφύλαξη των άρθρων 22 και 23 του Ν. 4172/2013. Αντίθετα, δεν εκπίπτουν δαπάνες που αφορούν έσοδα που πραγματοποιούνται κατά την επιδίωξη της εκπλήρωσης του σκοπού τους, τα οποία δεν αποτελούν αντικείμενο φόρου. Περαιτέρω, σε περίπτωση που υπάρχουν δαπάνες που είναι κοινές, δηλαδή μπορούν να συμβάλλουν στη δημιουργία τόσο εισοδήματος υπαγόμενου σε φόρο όσο και εισοδήματος μη υπαγόμενου σε φόρο, τότε οι δαπάνες αυτές επιμερίζονται κατά την αναλογία των αντίστοιχων εσόδων.

- Με το έγγραφο του Υπουργείου Οικονομικών με αριθ. πρωτ. ΔΕΑΦΒ 1107041 ΕΞ 2015/6.8.2015, με το οποίο δόθηκαν συμπληρωματικές οδηγίες σχετικά με τον προσδιορισμό του εισοδήματος νομικών προσώπων μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα της περ. γ' του άρθρου 45 του Ν. 4172/2013, διευκρινίσθηκε, μεταξύ άλλων, ότι σε περίπτωση που τα υπόψη νομικά πρόσωπα έχουν πραγματοποιήσει δαπάνες για ακίνητα από τα οποία δεν αποκτούν εισόδημα (π.χ. κενά), αυτές εκπίπτουν από το μηδενικό εισόδημα από ακίνητη περιουσία με τους όρους και τις προϋποθέσεις της παρ. 3 του άρθρου 39 του Ν. 4172/2013. Αποτέλεσμα της έκπτωσης των ως άνω δαπανών είναι ότι δημιουργείται ζημία μεταφερόμενη φορολογικά στα επόμενα πέντε (5) φορολογικά έτη, δυνάμει των διατάξεων του άρθρου 27 του ίδιου νόμου, προκειμένου να συμψηφισθεί με τα μελλοντικά κέρδη από επιχειρηματική δραστηριότητα των υπόψη νομικών προσώπων από οποιαδήποτε πηγή εσόδων και αν προέρχονται αυτά. Τα ανωτέρω ισχύουν και για τις δαπάνες που αφορούν ιδιοχρησιμοποιούμενα ακίνητα.
Ακόμη, διευκρινίσθηκε ότι στην έννοια των εκπιπτόμενων δαπανών περιλαμβάνονται μόνο αυτές για τις οποίες βαρύνεται ο εκμισθωτής ή ο παραχωρών και όχι τυχόν δαπάνες που βαρύνουν τον μισθωτή ή τον παραχωρησιούχο, αντίστοιχα.

Όμοια με τα παραπάνω αναφέρονται και στην ΠΟΛ.1070/6.6.2016, με την οποία δόθηκαν οδηγίες για τη συμπλήρωση και την εκκαθάριση της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος νομικών προσώπων και νομικών οντοτήτων φορολογικού έτους 2015.

Γ. Συμπέρασμα:

Από το συνδυασμό των παραπάνω διατάξεων προκύπτει ότι:

1. Τα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου που συστάθηκαν στην ημεδαπή ή την αλλοδαπή και στα οποία περιλαμβάνονται και τα κάθε είδους σωματεία και ιδρύματα (περ. γ΄ του άρθρου 45 του Ν. 4172/2013), για τα φορολογικά έτη που αρχίζουν από την 1η Ιανουαρίου 2014 και μετά, υπόκεινται σε φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων, για τα εισοδήματα που αποκτούν από δραστηριότητα η οποία δεν συνιστά άσκηση της μη κερδοσκοπικής αποστολής τους, έστω και αν αυτά διατίθενται για την εκπλήρωση του μη κερδοσκοπικού σκοπού τους. Μόνο τα έσοδα που πραγματοποιούνται κατά την επιδίωξη της εκπλήρωσης του σκοπού τους δεν αποτελούν αντικείμενο φορολογίας.

Από την ερμηνεία, που δόθηκε από τη Διοίκηση με την ΠΟΛ.1044/10.2.2015, γίνεται ένας διαχωρισμός των εσόδων των παραπάνω προσώπων ως εξής:

- Έσοδα που πραγματοποιούνται κατά την επιδίωξη της εκπλήρωσης του σκοπού τους, τα οποία δεν αποτελούν αντικείμενο φόρου, με ενδεικτική απαρίθμηση:
- οι εισφορές (συνδρομές) και τα δικαιώματα εγγραφής των μελών τους
- τα έσοδα από εράνους
- τα έσοδα από κρατικές επιχορηγήσεις
- τα έσοδα από χορηγίες ιδιωτών ή επιχειρήσεων
- οι δωρεές τρίτων
- τα έσοδα από λαχειοφόρους κληρώσεις
- τα έσοδα από διαφημίσεις που καταχωρούνται σε περιοδικά που εκδίδονται και διανέμονται μόνο στα μέλη τους δωρεάν
- τα έσοδα από τη διάθεση φυλλαδίων και λοιπών εντύπων πνευματικού περιεχομένου των Ιερών Μονών (σχετική η Γνμδ ΝΣΚ 389/2000).
- Εισοδήματα που αποκτώνται από δραστηριότητα η οποία δεν συνιστά άσκηση της μη κερδοσκοπικής αποστολής τους (έστω και αν διατίθενται για την εκπλήρωση του μη κερδοσκοπικού σκοπού τους), που φορολογούνται με τις γενικές διατάξεις:
- το εισόδημα από κεφάλαιο (τόκοι, μερίσματα, δικαιώματα, εισόδημα από ακίνητη περιουσία)
- το εισόδημα από υπεραξία μεταβίβασης κεφαλαίου (μεταβίβαση ακίνητης περιουσίας, μεταβίβαση τίτλων)
- πέραν των παραπάνω εσόδων, με τις γενικές διατάξεις φορολογούνται, με ενδεικτική απαρίθμηση, και τα παρακάτω έσοδα:
- οι συνδρομές από τρίτους - μη μέλη
- τα έσοδα από την έκδοση και πώληση περιοδικών, βιβλίων και εντύπων σε τρίτους - μη μέλη των παραπάνω νομικών προσώπων και νομικών οντοτήτων
- τα έσοδα από τις διαφημίσεις που καταχωρούνται στα παραπάνω περιοδικά, βιβλία και έντυπα
- τα έσοδα από τις διαφημίσεις σε φανέλες αθλητικών σωματείων
- τα έσοδα από δίδακτρα από τη λειτουργία ιδιωτικών σχολείων και εργαστηρίων, εφόσον η δραστηριότητα αυτή δεν αποτελεί τον κύριο μη κερδοσκοπικό σκοπό των παραπάνω προσώπων. Στην περίπτωση που η δραστηριότητα αυτή αποτελεί τον κύριο μη κερδοσκοπικό σκοπό τους, τα παραπάνω έσοδα δεν αποτελούν αντικείμενο φόρου, καθόσον πραγματοποιούνται κατά την επιδίωξη της εκπλήρωσης του μη κερδοσκοπικού εκπαιδευτικού σκοπού τους (ΠΟΛ.1123/18.06.2015).
- τα έσοδα από την πώληση εικόνων
- τα έσοδα από την εκμετάλλευση ξενώνων και ραδιοφωνικών σταθμών από τις Ιερές Μονές.

Επισημαίνεται ότι, σύμφωνα με όσα αναφέρονται στην ΠΟΛ.1044/10.2.2015, σε κάθε περίπτωση η διαπίστωση της πραγματοποίησης εσόδων κατά την επιδίωξη της εκπλήρωσης του σκοπού των πιο πάνω προσώπων ανάγεται, ως θέμα πραγματικό, στην ελεγκτική αρμοδιότητα της φορολογικής αρχής, η οποία κρίνει επί του τεταγμένου σκοπού τους και για τον τρόπο κτήσης και διάθεσης των εσόδων τους.

Τα παραπάνω εφαρμόζονται τόσο σε νομικά πρόσωπα και νομικές οντότητες μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που έχουν τη φορολογική κατοικία τους στην Ελλάδα όσο και σε αυτά που δεν έχουν τη φορολογική κατοικία τους στην Ελλάδα αλλά διατηρούν στην Ελλάδα μόνιμη εγκατάσταση, δεδομένου ότι με βάση τις διατάξεις της περ. ε΄ της παρ. 1 του άρθρου 5 του N. 4172/2013 , εισόδημα που προκύπτει στην ημεδαπή είναι το εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα που ασκείται στην ημεδαπή μέσω μόνιμης εγκατάστασης. Στην έννοια της μόνιμης εγκατάστασης στην Ελλάδα περιλαμβάνεται και η άσκηση δραστηριότητας στη χώρα μας μέσω γραφείου ή παραρτήματος, από αλλοδαπά νομικά πρόσωπα ή νομικές οντότητες μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα (ΠΟΛ.1044/10.2.2015).

2. Οι επιχορηγήσεις που εισπράττονται για την κάλυψη συγκεκριμένων δαπανών, δεν προσαυξάνουν τα έσοδα από επιχειρηματική δραστηριότητα, αλλά αποτελούν μειωτικό στοιχείο του κόστους της δαπάνης που επιχορηγήθηκε (ΠΟΛ.1059/18.3.2015).

3. Όλα τα έσοδα που αποκτούν (με εξαίρεση μόνο τα κάθε είδους έσοδα που πραγματοποιούνται κατά την επιδίωξη της εκπλήρωσης του σκοπού τους, τα οποία δεν αποτελούν αντικείμενο φόρου) θεωρούνται έσοδα από επιχειρηματική δραστηριότητα (άρθρο 47 παρ. 2 του Ν. 4172/2013) και φορολογούνται με τις γενικές διατάξεις.

4. Τα κέρδη από επιχειρηματική δραστηριότητα που αποκτούν τα νομικά πρόσωπα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα (της περίπτωσης γ΄ του άρθρου 45 του Ν. 4172/2013), είτε τηρούν διπλογραφικά, είτε απλογραφικά βιβλία, φορολογούνται με συντελεστή 29% (άρθρο 58 παρ. 1 του Ν. 4172/2013).

5. Δεν θεωρούνται εισόδημα επιχειρηματικής δραστηριότητας, οι τόκοι που εισπράττονται βάσει των διατάξεων του Κώδικα Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων και του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας (ΠΟΛ.1042/ 26.1.2015).

6. Τα παρακάτω έσοδα απαλλάσσονται του φόρου εισοδήματος :

- Οι τόκοι που προκύπτουν από ομόλογα που εκδόθηκαν από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας (Ε.Τ.Χ.Σ.), κατ' εφαρμογή του προγράμματος συμμετοχής στην αναδιάταξη του ελληνικού χρέους (ΠΟΛ.1042/ 26.1.2015).

- Η υπερτίμηση που προκύπτει από αναγκαστική απαλλοτρίωση ακινήτου, βάσει του άρθρου 17 του Συντάγματος (ΠΟΛ.1059/18.3.2015).

- Η υπεραξία που προκύπτει από τη μεταβίβαση εταιρικών ομολόγων που έχουν εκδοθεί κατ' εφαρμογή του Ν. 3156/2003, καθώς και εταιρικών ομολόγων που έχουν εκδοθεί από εταιρείες με έδρα σε χώρες της Ε.Ε. και του ΕΟΧ/ΕΖΕΣ (ΠΟΛ.1032/26.1.2015).

- Η υπεραξία που προκύπτει από την εκποίηση μεριδίων ΟΣΕΚΑ (ημεδαπών, Ε.Ε., ΕΟΧ/ΕΖΕΣ, ΠΟΛ.1032/26.1.2015) καθώς και τα μερίσματα που αποκτούν οι μεριδιούχοι από μερίδια ΟΣΕΚΑ (ημεδαπών, Ε.Ε., ΕΟΧ/ΕΖΕΣ, ΠΟΛ.1042/26.1.2015).

Επισημαίνεται ότι για την υπεραξία που αποκτούν οι μεριδιούχοι από την εκποίηση μεριδίων από ημεδαπούς ΟΣΕΚΑ (ΠΟΛ.1032/26.1.2015) καθώς και για τα μερίσματα που αποκτούν οι μεριδιούχοι από μερίδια από ημεδαπούς ΟΣΕΚΑ (ΠΟΛ.1042/26.1.2015), έχουν εφαρμογή οι ειδικότερες διατάξεις της παρ.5 του άρθρου 103 του Ν. 4099/2012, οι οποίες δεν έχουν καταργηθεί με το Ν. 4172/2013. Από τις διατάξεις αυτές προκύπτει ότι οι μεριδιούχοι των ΟΣΕΚΑ απαλλάσσονται από κάθε φόρο, δεδομένου ότι με την καταβολή του φόρου στο επίπεδο του ΟΣΕΚΑ (ειδικός φόρος επί του ενεργητικού του), εξαντλείται η φορολογική υποχρέωση του ΟΣΕΚΑ και των μεριδιούχων του.

Την ίδια φορολογική μεταχείριση έχουν: η υπεραξία που αποκτούν οι μεριδιούχοι από την εκποίηση μεριδίων από ΟΣΕΚΑ Ε.Ε. ή ΕΟΧ/ΕΖΕΣ καθώς και τα μερίσματα που αποκτούν οι μεριδιούχοι από ΟΣΕΚΑ Ε.Ε. ή ΕΟΧ/ΕΖΕΣ, σύμφωνα με την πάγια νομολογία του ΔΕΕ (Απόφαση ΔΕΕ C-370/11, Επιτροπή κατά Βελγίου και C-35/98, -erkooijen).

Επισημαίνεται ακόμη ότι η ζημία από εκποίηση μεριδίων ΟΣΕΚΑ, ημεδαπών και αλλοδαπών, δεν αναγνωρίζεται φορολογικά (ΠΟΛ.1070/6.6.2016).

Επίσης, η υπεραξία που προκύπτει από την εκποίηση μεριδίων από ΟΣΕΚΑ με έδρα σε τρίτες χώρες, φορολογείται ελλείψει απαλλακτικής διάταξης.

7. Κατά τον προσδιορισμό του φορολογητέου εισοδήματος των νομικών προσώπων μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και όσον αφορά στις δαπάνες που αυτά πραγματοποιούν, γίνεται διάκριση ανάλογα με το αν αυτές αφορούν στην επιχειρηματική τους δραστηριότητα ή στην επιδίωξη της εκπλήρωσης του σκοπού τους:

- Οι δαπάνες που αφορούν στην επιχειρηματική δραστηριότητα εκπίπτουν κατά για τον προσδιορισμό του εισοδήματος αυτού, εφόσον πληρούν τα κριτήρια του άρθρου 22 του Ν. 4172/2013 και συγχρόνως δεν εμπίπτουν στον περιοριστικό κατάλογο των μη εκπιπτόμενων δαπανών του άρθρου 23 του Ν. 4172/2013.

- Δεν εκπίπτουν δαπάνες που αφορούν έσοδα που πραγματοποιούνται κατά την επιδίωξη της εκπλήρωσης του σκοπού τους, τα οποία δεν αποτελούν αντικείμενο φόρου.

- Περαιτέρω, σε περίπτωση που υπάρχουν δαπάνες που είναι κοινές, δηλαδή μπορούν να συμβάλλουν στη δημιουργία τόσο εισοδήματος υπαγόμενου σε φόρο όσο και εισοδήματος μη υπαγόμενου σε φόρο, τότε οι δαπάνες αυτές επιμερίζονται κατά την αναλογία των αντίστοιχων εσόδων (ΠΟΛ.1113/2.6.2015).

8. Εκπίπτουν, από το ακαθάριστο εισόδημα από ακίνητη περιουσία, σύμφωνα με τις διατάξεις των περιπτώσεων β΄ και γ΄ της παραγράφου 3 του άρθρου 39 του Ν.4172/2013, οι κάθε είδους δαπάνες που αφορούν στο ακίνητο (δαπάνες επισκευής, συντήρησης, ανακαίνισης), καθώς και οι πάγιες και λειτουργικές δαπάνες του ακινήτου, με τις οποίες βαρύνεται ο εκμισθωτής, σε ποσοστό 75% και ειδικά για το Άγιο Όρος σε ποσοστό 100%. Στην έννοια των πάγιων και λειτουργικών δαπανών περιλαμβάνονται και οι αποσβέσεις του ακινήτου, οι οποίες υπολογίζονται με βάση τις διατάξεις του άρθρου 24 του Ν.4172/2013 (ΠΟΛ.1069/23.3.2015).

Επίσης στην έννοια των δαπανών που αφορούν στο ακίνητο περιλαμβάνεται και ο ΕΝΦΙΑ (ΠΟΛ.1113/2.6.2015), ο οποίος εκπίπτει από το ακαθάριστο εισόδημα από ακίνητη περιουσία σε ποσοστό 75% και ειδικά για το Άγιο Όρος σε ποσοστό 100%.

9. Στο εισόδημα από ακίνητη περιουσία περιλαμβάνεται και το εισόδημα από ιδιοχρησιμοποίηση ή δωρεάν παραχώρηση χρήσης γης ή ακινήτου, που τεκμαίρεται ότι συνίσταται στο 3% της αντικειμενικής αξίας του ακινήτου (παρ. 2 του άρθρου 39 του Ν. 4172/2013).

Κατά τον προσδιορισμό του εισοδήματος από ακίνητη περιουσία, στην περίπτωση της ιδιοχρησιμοποίησης εκπίπτει το τεκμαρτό μίσθωμα στο σύνολό του, ανεξάρτητα αν υπερβαίνει το 3% επί της αντικειμενικής αξίας του ακινήτου. Επίσης εκπίπτει σε ποσοστό 75% (ειδικά για το Άγιο Όρος σε ποσοστό 100%) και κάθε πάγια και λειτουργική δαπάνη, που πραγματοποιείται για τα ιδιοχρησιμοποιούμενα ακίνητα. Στην περίπτωση όμως που οι δαπάνες που πραγματοποιήθηκαν είναι κοινές, δηλαδή μπορούν να συμβάλλουν στη δημιουργία τόσο εισοδήματος υπαγόμενου σε φόρο όσο και εισοδήματος μη υπαγόμενου σε φόρο, τότε οι δαπάνες αυτές επιμερίζονται κατά την αναλογία των αντίστοιχων εσόδων, εφαρμοζομένων των αναφερομένων στο έγγραφο του Υπουργείου Οικονομικών με αριθ. πρωτ. ΔΕΑΦΒ 1087089 ΕΞ 2015/25.6.2015, σχετικά με την έκπτωση των κοινών δαπανών.

Για τα ακίνητα που έχουν παραχωρηθεί δωρεάν, εκπίπτουν σε ποσοστό 75% (ειδικά για το Άγιο Όρος σε ποσοστό 100%), με τους όρους και τις προϋποθέσεις του άρθρου 22 του Ν. 4172/2013, οι δαπάνες που πραγματοποιήθηκαν και αφορούν στα ακίνητα αυτά, κατά το μέρος που βαρύνεται ο παραχωρών, εφαρμοζομένων επίσης των αναφερομένων στο έγγραφο του Υπουργείου Οικονομικών με αριθ. πρωτ. ΔΕΑΦΒ 1087089 ΕΞ 2015/25.6.2015, σχετικά με την έκπτωση των κοινών δαπανών.

10. Στην περίπτωση που το αποτέλεσμα από τη μεταβίβαση τίτλων (του άρθρου 42 του Ν. 4172/2013) είναι ζημιογόνο, η ζημία αυτή αναγνωρίζεται φορολογικά, με την επιφύλαξη των διατάξεων του άρθρου 27 του Ν. 4172/2013 (παρ. 9 της ΠΟΛ.1032/26.1.2015).
Με την ΠΟΛ.1088/24.6.2016 δόθηκαν διευκρινίσεις σχετικά με την εφαρμογή των διατάξεων των παρ. 1 - 4 του άρθρου 27 του N. 4172/2013, περί μεταφοράς ζημιών.

Με το άρθρο 124 του Ν. 4446/2016 (Φ.Ε.Κ. Α’ 240/22.12.2016) αντικαταστάθηκε η παρ. 4 του άρθρου 27 του Ν. 4172/2013, με αναδρομική ισχύ από 1.1.2014, η οποία ορίζει ότι:

«4. Ζημίες που προκύπτουν στην αλλοδαπή από την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας μέσω μόνιμης εγκατάστασης δεν δύνανται να χρησιμοποιηθούν για τον υπολογισμό των κερδών του ίδιου φορολογικού έτους ούτε να συμψηφιστούν με μελλοντικά κέρδη, με εξαίρεση τις ζημιές από επιχειρηματική δραστηριότητα μέσω μόνιμης εγκατάστασης που προκύπτουν σε άλλη χώρα ΕΕ/ΕΟΧ, με την οποία η Ελλάδα έχει συνάψει σύμβαση αποφυγής διπλής φορολογίας, βάσει της οποίας τα κέρδη από επιχειρηματική δραστηριότητα δεν απαλλάσσονται».

Η προϊσχύσασα διάταξη όριζε ότι: «Ζημίες που προκύπτουν στην αλλοδαπή δεν δύνανται να χρησιμοποιηθούν για τον υπολογισμό των κερδών του ίδιου φορολογικού έτους ούτε να συμψηφιστούν με μελλοντικά κέρδη, με εξαίρεση το εισόδημα που προκύπτει από άλλα κράτη - μέλη της Ε.Ε. ή του Ε.Ο.Χ., το οποίο δεν απαλλάσσεται στη βάση συνθήκης αποφυγής διπλής φορολογίας που έχει συνάψει και εφαρμόζει η Ελλάδα».

Είναι προφανές ότι λόγω της αναδρομικότητας (αμφίβολης συνταγματικότητας) της ισχύος της παραπάνω διάταξης, θα απαιτηθεί να δοθούν οδηγίες από τη Διοίκηση, που να επιλύουν τα πρακτικά θέματα που προκύπτουν.

11. Ο παρακρατηθείς φόρος τόκων και μερισμάτων συμψηφίζεται με τον οφειλόμενο φόρο εισοδήματος, σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 4 του άρθρου 64 του Ν. 4172/2013.

12. Τα νομικά πρόσωπα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που είχαν ενταχθεί στο πρόγραμμα PSI, με τις προγενέστερες διατάξεις του Ν. 2238/1994 στερούνταν της δυνατότητας, στις χρήσεις 2012 και 2013, να εκπέσουν από τα φορολογητέα εισοδήματά τους το 1/30 της χρεωστικής διαφοράς (ζημίας) που προέκυψε από το PSI. Με την ΠΟΛ.1088/24.6.2016 διευκρινίστηκε ότι μετά την έναρξη ισχύος του Ν. 4172/2013, το 1/30 της χρεωστικής διαφοράς (παρ. 2 του άρθρου 27 του Ν.4172/2013), εκπίπτει από τα φορολογητέα εισοδήματα των νομικών πρόσωπων μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα.

Επισημαίνεται ότι, το μέρος της ζημίας του PSI που δεν εξέπεσε φορολογικά στις χρήσεις 2012 και 2013, δεν μπορεί να μεταφερθεί για έκπτωση από τα φορολογητέα εισοδήματα των φορολογικών ετών που αρχίζουν από την 1.1.2014 και μετά, συναθροιζόμενο με το αναλογούν, στο έτος αυτό, ποσό απόσβεσης της υπόψη χρεωστικής διαφοράς.

Αντίθετα, τα νομικά πρόσωπα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, που δεν εξέπεσαν το 1/30 της χρεωστικής διαφοράς από τα φορολογητέα εισοδήματα του φορολογικού έτους 2014, έχουν τη δυνατότητα, με την υποβολή τροποποιητικής δήλωσης του έτους αυτού, να εκπέσουν το ποσό της χρεωστικής διαφοράς που αντιστοιχεί στο φορολογικό έτος 2014.

13. Οι διπλωματικές και οι προξενικές αρχές ξένων κρατών που είναι εγκατεστημένες στην Ελλάδα εξομοιώνονται με τα πρόσωπα της περ. γ΄ του άρθρου 45 του N. 4172/2013 (ΠΟΛ.1044/10.2.2015) και συνεπώς έχουν εφαρμογή όσα αναλύουμε παραπάνω, με την επιφύλαξη όσων τυχόν ειδικότερα ορίζονται στις Συμβάσεις για την Αποφυγή της Διπλής Φορολογίας, καθώς και στις διεθνείς συμβάσεις της Βιέννης επί των διπλωματικών σχέσεων (N.Δ. 503/1970) και επί των προξενικών σχέσεων (Ν. 90/1975).

14. Οι αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες, αποτελούν διακριτά υποκείμενα του φόρου εισοδήματος πρόσωπα, σύμφωνα με την περ. ε΄ του άρθρου 45 του Ν. 4172/2013 και την ΠΟΛ.1044/10.2.2015.

Επίσης, με την ΠΟΛ.1059/18.3.2015, έχει γίνει δεκτό ότι ως ακαθάριστο εισόδημα υποκείμενο σε φόρο, των αστικών μη κερδοσκοπικών εταιρειών, θεωρείται μόνο αυτό που προέρχεται από επιχειρηματική δραστηριότητα (π.χ. τέλεση δημόσιων θεαμάτων, έκδοση εφημερίδων, προβολή κινηματογραφικών ταινιών, ενοίκια, τόκοι καταθέσεων, κ.λπ.). Αντίθετα, οι συνδρομές και εγγραφές των μελών, καθώς και οι χορηγίες ή δωρεές προς αυτές, επειδή αποτελούν εισροές κεφαλαιουχικού χαρακτήρα, δηλαδή στερούνται τα εννοιολογικά γνωρίσματα του εισοδήματος, δεν εμπίπτουν στην έννοια των ακαθάριστων εσόδων και συνεπώς δεν φορολογούνται (ΠΟΛ.1070/6.6.2016).

Τα κέρδη από επιχειρηματική δραστηριότητα των αστικών μη κερδοσκοπικών εταιρειών, που αποκτώνται από το φορολογικό έτος 2016 και επόμενα, φορολογούνται με συντελεστή 29% είτε τηρούν διπλογραφικά, είτε απλογραφικά βιβλία (άρθρο 58 παρ. 1 του Ν. 4172/2013), σε αντίθεση με την προϊσχύσασα διάταξη, η οποία διέκρινε το συντελεστή φορολόγησή τους ανάλογα με το αν τηρούν διπλογραφικά ή απλογραφικά βιβλία.

15. Τα παρακάτω πρόσωπα που δεν έχουν νομική προσωπικότητα, δεν έχουν και αυτοτελή φορολογική υποχρέωση, αλλά τα εισοδήματά τους φορολογούνται στο όνομα των προσώπων, την περιουσία των οποίων προσαυξάνουν, με βάση την προβλεπόμενη, για τα πρόσωπα αυτά, φορολογική μεταχείριση (ΠΟΛ.1044/10.2.2015):

- τα κληροδοτήματα που αποτελούν κεφάλαια αυτοτελούς διαχείρισης και στερούνται νομικής προσωπικότητας (άρθρο 50 παρ. 2 του Ν. 4182/2013 ) και η περιουσία τους περιέρχεται στα νομικά πρόσωπα υπέρ των οποίων έχει καταλειφθεί.

- οι ειδικοί λογαριασμοί των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων που συνιστώνται για την αξιοποίηση των κονδυλίων επιστημονικής έρευνας, εκπαίδευσης, που δεν αποτελούν αυτοτελή νομικά πρόσωπα (αριθ. 74/2004 και 354/2003 γνωμοδοτήσεις του Ν.Σ.Κ.) και η περιουσία τους περιέρχεται στα εκπαιδευτικά ιδρύματα.

16. Τα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου, που ανήκουν στους Φορείς Γενικής Κυβέρνησης, σύμφωνα με την περ. α΄ του άρθρου 46 του Ν. 4172/2013 και την ΠΟΛ.1044/10.2.2015, απαλλάσσονται από το φόρο εισοδήματος, με εξαίρεση τα εισοδήματά τους από κεφάλαιο και υπεραξία μεταβίβασης κεφαλαίου, ήτοι τα εισοδήματα από μερίσματα, τόκους, δικαιώματα, ακίνητη περιουσία, υπεραξία από μεταβίβαση ακίνητης περιουσίας και τίτλων των άρθρων 36, 37, 38, 39, 41 και 42 του Ν. 4172/2013, αντίστοιχα, τα οποία φορολογούνται με βάση τις κείμενες διατάξεις.

Στην ΠΟΛ.1044/10.2.2015 και στις διατάξεις του άρθρου 1Β του ν. 2362/1995, που ισχύουν μέχρι 31/12/2014 καθώς και στις διατάξεις της παρ. 1 του άρθρου 14 του Ν. 4270/2014, που ισχύουν από 1.1.2015, δίνονται οι ορισμοί των Φορέων Γενικής Κυβέρνησης. Ως φορείς γενικής κυβέρνησης, για την εφαρμογή των παραπάνω διατάξεων, νοούνται αυτοί που περιλαμβάνονται στο Μητρώο Φορέων Γενικής Κυβέρνησης, που τηρείται από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ). Για την υπαγωγή των νομικών προσώπων στους φορείς γενικής κυβέρνησης, σύμφωνα με την ΠΟΛ.1044/10.2.2015, χρησιμοποιείται το τελευταίο δημοσιευμένο μητρώο από την ΕΛΣΤΑΤ, που υφίσταται κατά το χρόνο υποβολής της δήλωσης φόρου εισοδήματος και αφορά στο χρόνο λήξης του φορολογικού έτους στη διάρκεια του οποίου γεννάται η σχετική φορολογική υποχρέωση.

Περαιτέρω και δεδομένου ότι στο εν λόγω Μητρώο περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, και οι φορείς της Κεντρικής Διοίκησης ή Δημοσίου ή Κράτους (παρ. 1 του άρθρου 14 του Ν. 4270/2014: «… στ. Κεντρική Διοίκηση ή Δημόσιο ή Κράτος: περιλαμβάνει την Προεδρία της Δημοκρατίας, τα Υπουργεία και τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις, καθώς και τις Ανεξάρτητες Αρχές που δεν έχουν νομική προσωπικότητα. Για λόγους στατιστικής ταξινόμησης, η Βουλή των Ελλήνων περιλαμβάνεται και αυτή στην Κεντρική Διοίκηση, σύμφωνα με τον Κανονισμό της, ως προς τον προϋπολογισμό εξόδων και τον ισολογισμό-απολογισμό αυτής. Οι φορείς της Κεντρικής Διοίκησης και οι υποδιαιρέσεις τους σε ειδικούς φορείς είναι διοικητικές της μονάδες και μονάδες του προϋπολογισμού της, χωρίς αυτοτελή νομική προσωπικότητα»), με την ΠΟΛ.1044/10.2.2015 διευκρινίστηκε ότι επειδή το Ελληνικό Δημόσιο δεν περιλαμβάνεται στα υποκείμενα του φόρου εισοδήματος νομικών προσώπων και νομικών οντοτήτων του άρθρου 45 του Ν. 4172/2013 και κατ' επέκταση στο πεδίο εφαρμογής του νόμου αυτού, εξαιρείται της φορολογίας εισοδήματος, για το κάθε μορφής εισόδημά του, συμπεριλαμβανομένου αυτού που προκύπτει από κεφάλαιο και υπεραξία μεταβίβασης κεφαλαίου.

Επίσης στο εισόδημα αυτό, λόγω της πιο πάνω απαλλαγής, δεν ενεργείται και καμία παρακράτηση φόρου.

Διευκρινίζεται ότι στο ως άνω απαλλασσόμενο εισόδημα του Ελληνικού Δημοσίου περιλαμβάνεται και το εισόδημα που προκύπτει από κοινωφελείς περιουσίες που διατίθενται υπέρ του Δημοσίου, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 4182/2013 «Κώδικας κοινωφελών περιουσιών, σχολαζουσών κληρονομιών και λοιπές διατάξεις», όπως για παράδειγμα από περιουσίες που υπάγονται στην άμεση διαχείριση του Υπουργείου Οικονομικών, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 33 του Ν. 4182/2013.

Τα παραπάνω έχουν ανάλογη εφαρμογή και για τις υπηρεσίες, οργανωτικές, διοικητικές μονάδες, κ.λπ. που στερούνται ίδιας νομικής προσωπικότητας και υπάγονται στους φορείς της Κεντρικής Διοίκησης (Υπουργεία, κ.λπ.), όπως για παράδειγμα οι στρατιωτικές εκμεταλλεύσεις εξυπηρέτησης προσωπικού που αποτελούν μονάδες του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, καθώς και για τις αποκεντρωμένες δημόσιες υπηρεσίες.

Έτσι, τα πρόσωπα που ανήκουν στην Κεντρική Διοίκηση ή Δημόσιο ή Κράτος εξαιρούνται της φορολογίας εισοδήματος, για το κάθε μορφής εισόδημά τους, συμπεριλαμβανομένου αυτού που προκύπτει από κεφάλαιο και υπεραξία μεταβίβασης κεφαλαίου.

17. Οι διεθνείς οργανισμοί απαλλάσσονται από το φόρο εισοδήματος, υπό τον όρο ότι η απαλλαγή αυτή προβλέπεται βάσει διεθνούς συμβάσεως που έχει κυρωθεί στην Ελλάδα με νόμο ή τελεί υπό τον όρο της αμοιβαιότητας (άρθρο 46 περ. δ΄ του Ν. 4172/2013, ΠΟΛ.1044/10.2.2015).

Στους διεθνείς οργανισμούς που απαλλάσσονται από το φόρο βάσει διεθνούς σύμβασης, που έχει κυρωθεί στην Ελλάδα με νόμο, εμπίπτουν, μεταξύ άλλων:

- η Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (Α.Ν. 766/1945)
- ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (Ν. 412/1947)
- ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας (Ν. 1607/1986)
- το Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο (Ν. 1628/1986)
- ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια της Αεροναυτιλίας (Ν. 3315/2005)
- o Ευρωπαϊκός Οργανισμός Πυρηνικών Ερευνών (Ν. 3519/2006)
- ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Δημοσίου Δικαίου (Ν. 3774/2009).

18. Τέλος, οι Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης και αποχέτευσης σύμφωνα με το νόμο 1069/1980, αποτελούν Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου κοινωφελούς χαρακτήρα. Στην ΠΟΛ.1044/10.2.2015 και στις διατάξεις της παρ. 1 του άρθρου 14 του Ν. 4270/2014, που ισχύουν από 1.1.2015, δίνονται οι ορισμοί των Φορέων Γενικής Κυβέρνησης. Στις διατάξεις της περ. δ' της παρ. 1 του άρθρου 14 του Ν. 4270/2014: ορίζεται ότι: «…δ. Υποτομέας ΟΤΑ: περιλαμβάνει: (αα) τους ΟΤΑ, οι οποίοι αποτελούνται από τους Δήμους (OTA A΄ βαθμού) και τις Περιφέρειες (OTA B΄ βαθμού) και (ββ) τα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου και τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου που ανήκουν, ελέγχονται ή χρηματοδοτούνται από τους ΟΤΑ…».

Με βάση τις διατάξεις αυτές οι Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης και αποχέτευσης, κατά τη γνώμη μας, ανήκουν στους Φορείς Γενικής Κυβέρνησης και συνεπώς η φορολογική τους αντιμετώπιση έπρεπε να είναι σύμφωνα με τις διατάξεις της περ. α΄ του άρθρου 46 του Ν. 4172/2013.

Όμως οι ΔΕΥΑ δεν περιλαμβάνονται στο Μητρώο Φορέων Γενικής Κυβέρνησης, που τηρείται από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) και σύμφωνα με το έγγραφο του Υπουργείου Οικονομικών με αριθ. πρωτ. ΔΕΑΦ Β 1004412 ΕΞ 2016/8.1.2016 με θέμα «Φορολογική μεταχείριση των δημοτικών επιχειρήσεων ύδρευσης και αποχέτευσης, μετά την έναρξη ισχύος του νέου ΚΦΕ (Ν. 4172/2013)», οι ΔΕΥΑ εμπίπτουν στα πρόσωπα της περ. ζ΄ του άρθρου 45 του Ν. 4172/2013 και συνεπώς φορολογούνται με τις γενικές διατάξεις για το σύνολο των εισοδημάτων τους.


Αφιερωμένο στο Δάσκαλό μας Θεόδωρο Γρηγοράκο