Του Γιώργου Δαλιάνη με τη συνεργασία του Φίλιππου Ζήρα (δικηγόρος της Artion A.E.)
www.artion.gr

Σε μία οικονομία όπως η Ελληνική, με ραχοκοκαλιά την μικρομεσαία επιχείρηση, είναι φυσιολογικό να υπερτερούν αριθμητικά, νομικές μορφές μικρομεσαίας δυναμικής και βεληνεκούς. Αντιπροσωπευτικότερες αυτών είναι σήμερα, η Ομόρρυθμη Εταιρεία, η Ετερόρρυθμη Εταιρεία, η Εταιρεία Περιορισμένης Ευθύνης και η Ιδιωτική Κεφαλαιουχική Εταιρεία, οι οποίες δίνουν τη δυνατότητα στον ιδιώτη να επιλέξει τη νομική μορφή που ταιριάζει καλύτερα στις ανάγκες του. Σήμερα, βλέπουμε μια κατακόρυφη αύξηση στην αναλογία των Ι.Κ.Ε. σε σχέση με το σύνολο των ιδρυόμενων εταιρειών, όμως οι Ο.Ε. και Ε.Ε. εξακολουθούν να είναι μία δημοφιλής επιλογή για διάφορους λόγους όπως τα απλογραφικά βιβλία και ο προσωπικός χαρακτήρας της λειτουργίας τους (γι αυτό τις αποκαλούν και προσωπικές εταιρείες). Το ζήτημα που μας απασχολεί στο παρόν άρθρο είναι η απαγόρευση, ή μάλλον ορθότερα, η απουσία διάταξης δυνατότητας μετατροπής μίας Ο.Ε. σε Ε.Ε..

Το νομοθετικό πλαίσιο των Ο.Ε. και Ε.Ε. είναι τα άρθρα 249-284 του νόμου 4072/2012 ενώ για ό,τι δεν ρυθμίζει ειδικά ο νόμος αυτός, ισχύουν οι διατάξεις περί εταιρείας του Αστικού Κώδικα και ο Εμπορικός Νόμος.

Μέσα σε αυτό το νομικό πλαίσιο για πολλές δεκαετίες οι επιχειρηματίες συναλλάσσονταν και προέβαιναν σε συστάσεις Ο.Ε. τις οποίες αργότερα μετέτρεπαν σε Ε.Ε. για τον απλό λόγο π.χ.:

- ότι κάποιος εκ των εταίρων ήθελε να μην ασχολείται τόσο ενεργά με την εκάστοτε επιχείρησή του.

- Ήθελε κάποιος να μεταβιβάσει τα μερίδια στα παιδιά του τα οποία λόγω απειρίας προτιμούσαν να γίνουν ετερόρρυθμοι εταίροι

Ελεύθερα λοιπόν, οι επιχειρηματίες συμβάλλονταν, και μπορούσαν με ιδιωτικό συμφωνητικό να τροποποιούν το καταστατικό της εταιρείας τους και τις μεταξύ τους σχέσεις. Με το σημερινό ισχύον νομικό καθεστώς η δυνατότητα μιας Ο.Ε. να γίνει Ε.Ε. έχει ουσιαστικά καταργηθεί.

Το μόνο που επιτρέπεται είναι η αντίστροφη διαδικασία του άρθρου 282 του Ν.4072/2012. Το άρθρο αυτό δίνει την ελευθερία στους συμβαλλόμενους με δική τους κοινή απόφαση να μετατρέψουν την Ε.Ε. σε Ο.Ε.

«Η ετερόρρυθμη εταιρεία μπορεί να μετατραπεί σε ομόρρυθμη με ομόφωνη απόφαση των εταίρων.»

Αντίστοιχη διάταξη για την μετατροπή Ο.Ε. σε Ε.Ε. δεν υπάρχει στο νόμο. Συνάγεται δηλαδή, ότι αφού δεν προβλέπεται ρητά τότε απαγορεύεται.

Άποψη του ΓΕΜΗ

Την έμμεση απαγόρευση αυτή αποδέχεται και το Γ.Ε.ΜΗ. με απαντήσεις του σε σχετικά ερωτήματα που εύλογα έθεσαν συνάδελφοι (π.χ. απάντηση 370/18.08.2015) οι οποίοι έξαφνα δεν μπορούσαν να προχωρήσουν σε μία τόσο συνηθισμένη μέχρι πρότινος μετατροπή.

Εξαίρεση: Η μόνη προβλεπόμενη από το νόμο περίπτωση Ο.Ε. να μετατραπεί σε Ε.Ε. είναι ο θάνατος ενός εκ των ομορρύθμων εταίρων και η αντικατάστασή του από κληρονόμο του σύμφωνα με το άρθρο 265 ν.4072/2012:.

Ο κληρονόμος-αντικαταστάτης του θανόντος ομορρύθμου εταίρου μπορεί να ορίσει ως προϋπόθεση την είσοδό του στην εταιρεία ως ετερόρρυθμος εταίρος. Εφόσον οι υπόλοιποι ομόρρυθμοι συμφωνήσουν, τότε η εταιρεία μετατρέπεται σε Ε.Ε..

Σημείωση: Ενώ απαγορεύεται η μετατροπή Ο.Ε. σε Ε.Ε., από την άλλη επιτρέπεται σε υπάρχουσα ετερόρρυθμη εταιρεία ο ομόρρυθμος εταίρος να γίνει ετερόρρυθμος (φυσικά εφόσον απομένει τουλάχιστον ένας ομόρρυθμος ακόμη).

Η θέση μας

Πιστεύουμε πως η έμμεση αυτή απαγόρευση μετατροπής Ο.Ε. σε Ε.Ε. δεν είναι μόνο εσφαλμένη από νομοθετικής άποψης, αλλά επιπλέον δημιουργεί εμπόδια στην λειτουργία της ελεύθερης οικονομίας και στην επιχειρηματική δραστηριότητα.

Για παράδειγμα, ο Α είναι ομόρρυθμος εταίρος και διαχειριστής μιας Ο.Ε. και επιθυμεί να αποσυρθεί λόγω ηλικίας (ή για οποιονδήποτε άλλο λόγο) από την εταιρεία του και να καταστεί ανενεργός, διατηρώντας τα μερίδιά του και εκχωρώντας τη διαχείριση της εταιρείας του στον ομόρρυθμο εταίρο Β. Φυσικά, προτιμά από τη στιγμή που δε θα είναι διαχειριστής να μην φέρει ευθύνη με ολόκληρη την περιουσία του για τις μετέπειτα ενέργειες του Β και για τον λόγο αυτό θέλει να μετατραπεί σε ετερόρρυθμο εταίρο. Με το υπάρχον καθεστώς δεν μπορεί να το πράξει. Έτσι αναγκάζονται υγιείς επιχειρήσεις να προχωρήσουν σε λύση για τον λόγο ότι δεν τους επιτρέπεται να μετατρέψουν την επιχείρησή του σε Ε.Ε..

Άλλη χαρακτηριστική περίπτωση είναι αυτή μιας Ο.Ε. όπου ενδιαφερόμενος υποψήφιος επενδυτής επιθυμεί να εισέλθει στο εταιρικό σχήμα εισφέροντας κεφάλαιο χωρίς να αναλάβει τις ευθύνες ενός ομορρύθμου εταίρου. Για ακόμη μια φορά το σύστημα, χωρίς ουσιαστικό λόγο και με μόνο αποτέλεσμα την παρεμπόδιση των οικονομικών συναλλαγών, δεν επιτρέπει στον υποψήφιο νέο εταίρο να εισέλθει στην εταιρεία ως ετερόρρυθμος εταίρος πράγμα που θα μπορούσε να βοηθήσει την εταιρεία να έχει ένα ισχυρότερο οικονομικό προφίλ.

Βλέπουμε λοιπόν, ότι για πολλοστή φορά το κράτος στην προσπάθειά του να εκσυγχρονίσει το επιχειρηματικό τοπίο, καταλήγει να καθιστά την ιδιωτική οικονομία δεσμώτη της δικιάς του ακαμψίας, φέρνοντας πολλές φορές τα αντίθετα από τα επιθυμητά αποτελέσματα. Πιστεύουμε πως κακώς ο νομοθέτης περιορίζει τις ελευθερίες των συναλλασσόμενων καταργώντας ουσιαστικά την δυνατότητα μετατροπής μίας Ο.Ε. σε Ε.Ε.. Είναι επιβεβλημένη μία τροποποίηση του νόμου 4072/2012 με την προσθήκη ενός ακόμη άρθρου που θα προβλέπει ρητά αυτή τη δυνατότητα θα διευκόλυνε τις συναλλαγές και θα επέτρεπε στον καθημερινά δοκιμαζόμενο επιχειρηματικό κόσμο να ορίσει αυτός τον τρόπο λειτουργίας του σύμφωνα με τις πραγματικές του ανάγκες.